finalVersion

4.3 Fase 5(c): Echtheid versus namaak
creatieve kwaliteiten. Denslagen vindt eveneens dat er ruimte moet zijn voor de creativiteit
van architecten, maar dan wel buiten de historische stadscentra. Daar is de architect wat hem
betreft ‘zo vrij als wat. (…) Gelukkig maar.’
De autonomie van de kunstenaar wordt niet alleen beperkt door het feit dat architectuur
zich (meestal) in de openbare ruimte manifesteert. Patijn wijst er op dat er in een gebouw
‘gewerkt en geleefd’ moet kunnen worden, en Molenaar benadrukt dat je ‘als architect sinds
jaar en dag afhankelijk bent van het economische krachtenspel.’ Het gaat beiden echter te ver
om te zeggen dat een architect daarom helemaal geen kunstenaar is. Volgens Patijn heeft
vooral de vormgevende kant van architectuur ‘in beginsel een artistieke grondslag.’ Molenaar
denkt daarentegen dat de creativiteit van de architect niet zozeer in de vormentaal zit, maar in
het concept.
En zo heeft hij ook zijn ontwerp van het St. Lucasgildehuis benaderd. De reconstructie van
de gevel was voor hem geen op zichzelf staand doel van het ontwerp. Het was onderdeel van
een totaalconcept, dat wel degelijk aan de inventiviteit van hemzelf is ontsproten. 316 Dat het
voor een kunstenaar ‘hoe dan ook niet veroorloofd’ zou zijn ‘in herhalingen te vallen’, zoals
J.M. Herfst in zijn doctoraalscriptie beschrijft, vindt Molenaar een heel beperkt ‘modern
romantisch beeld van de kunstenaar.’ 317 En daarmee komt hij erg dicht bij de titel en inhoud
van het boek Romantisch modernisme van Denslagen.
Dat modern romantische beeld blijkt echter hardnekkig. Bij veel van de casussen wordt het
idee geopperd, om in plaats van de reconstructie, hedendaagse architecten een eigentijds
bouwwerk te laten ontwerpen, al dan niet aan de hand van een prijsvraag. In subparagraaf
4.1.3 is al besproken hoe Ottenheym en de welstandscommissie met dergelijke voorstellen een
alternatief willen bieden voor het ontwerp van Van Well, die met zijn interpretatie van de
huisjes rondom de Haringpakkerstoren het historische beeld terug wil brengen. Maarten Kloos
gaat echter nog verder. In tegenstelling tot Ottenheym en de welstandscommissie, die zich nog
wel kunnen vinden in de historisch verantwoorde reconstructie van de spits van Hendrick de
Keyser, wil Kloos dat Stadsherstel de gehele reconstructie afblaast. Het zou volgens hem ‘van
meer ambitie en creativiteit’ getuigen als Stadsherstel bijvoorbeeld studenten van de Academie
van Bouwkunst de opdracht zou geven op die locatie een eigentijdse landmark te
ontwerpen. 318
Voor de Donjon klinken vergelijkbare geluiden. Rosendaal zou bijvoorbeeld al veel minder
moeite hebben met een transparante donjon van glas, dan met een stenen reconstructie. En
zelfs Rietbergen, fervent voorstander van de reconstructie van de Donjon, heeft een voorstel
gedaan dat afwijkt van het rechtlijnige pad van Boshouwers. Die laatste wil de Donjon zo
letterlijk mogelijk terug wil zien, of anders niets. En daarom zal hij niet blij zijn geweest met
316 Van Well is niet zo enthousiast over die conceptuele werkwijze van Molenaar. Hij vindt dat typisch iets voor
architecten: ‘Ze moeten weer hun ding doen en er een concept overheen te gooien.’
317 Herfst, J.M., Nieuw tussen oud: aanpassingsproblematiek bij nieuwbouw in opengevallen gaten in historische
binnensteden (Doctoraalscriptie), Kunsthistorisch Instituut Universiteit van Amsterdam, Amsterdam 1981, p 68
318 Kloos, M., ‘‘Terugbouwen’, Wat een vreselijk woord’, Amstelodamum, 93-1 (2006), p 25
165