finalVersion

3.1 Fase 1: Ontwerp en bouw
historische waarde van Riegl. En hoe hoger de historische waarde van een bepaald ontwerp,
hoe meer zin het heeft om dat ontwerp een tweede leven te gunnen.
De meeste monumenten in mijn casussen wordt een unieke vormgeving toegedicht. De
Jonge, de architect die de haalbaarheidsstudie voor het Philipspaviljoen heeft uitgevoerd,
noemt het beeldende vermogen van het ontwerp van Le Corbusier ‘echt een unicum’, en als
‘tentoonstellingsgebouwtje (…) ook een manifest in die zin.’ Bovendien wordt het paviljoen
beschouwd als voorloper van de hedendaagse blob-architectuur. 115 Daarom zouden mensen die
het gebouw niet kennen, zich volgens De Jonge zomaar kunnen vergissen wanneer ze de
reconstructie van het paviljoen te zien krijgen. In plaats van te beseffen dat het gaat om
reconstructie van een creatie van ruim vijftig jaar geleden, zouden ze het kunnen aanzien voor
een actueel ontwerp. Totdat ze dichterbij komen. Want dan kan men zien dat het bouwwerk
niet gemaakt is van polyester, waar De Jonge ‘van verwacht dat ze dat tegenwoordig qua
materiaal gebruikt zouden hebben’, maar van een stalen frame, gegoten betonelementen en
staalkabels. De Jonge erkent dat lang niet iedereen dit spel met materiaal en bouwhistorie zal
doorgronden. Voor hem geeft de hedendaagse vormgeving, met het onverwachte
materiaalgebruik, niettemin ‘een extra betekenislaag’ die de reconstructie interessant kan
maken.
Die andere modernistische casus, De Kiefhoek, heeft wat betreft de vormgeving minder
equivalenten in de hedendaagse architectuur. De strakke, witgestucte gevels, het horizontale
lijnenspel en het gebruik van de (aangepaste) primaire kleuren van De Stijl voor de kozijnen
en hekwerken blijken achteraf typerend voor de modernistische architectuur van het
interbellum. Maar De Kiefhoek heeft juist door die eenvoudig te dateren vormgeving kunnen
uitgroeien tot een icoon van dat tijdperk. 116 In april 2006 liep Tracy Metz,
architectuurrecensent van het NRC Handelsblad, rond op een expositie in het Victoria and
Albert Museum te Londen. De expositie ging over de zogeheten kruistocht van het
modernisme. Na een kort knikje aan het adres van Nederlandse ‘oude bekenden’, waaronder
De Kiefhoek, kwam ze toch ‘nog een keer terug, nu om al dit cultuurgoed eens in zijn toen
sprankelend nieuwe en internationale context te bekijken.’ 117
De internationale waardering voor het werk van Oud is kennelijk nog steeds aanwezig, en
dat heeft een grote rol gespeeld in de onderbouwing van de reconstructie. En al wordt de
specifieke bouwstijl van De Kiefhoek tegenwoordig nergens meer toegepast, het modernisme
waar het een uniek voorbeeld van was is volgens Patijn ‘een nog steeds levende inspiratiebron,
die ook buiten de vakwereld een toenemende belangstelling en waardering krijgt.’ 118
De uniciteit van het verdwenen monument blijkt een belangrijk argument te zijn voor de
eventuele reconstructie. Je ziet het argument echter ook terug bij de tegenstanders van
115 Een blob is een ‘gebouw met vrije en gebogen vormen.’ (Snijders, P., ‘In 2008 besluit over paviljoen; Cultuur
Visitekaartje van 10,4 miljoen?’ in Eindhovens Dagblad, 23-06-2006)
116 Dat maakt De Kiefhoek bij uitstek een goed voorbeeld van een monument met een hoge historische waarde.
117 Metz, T., ‘Alles nieuw!; Expositie in Londen over de kruistocht van het modernisme’ in NRC Handelsblad, 28-04-
2006
118 Patijn, W., ‘Laten staan of slopen?’, AGORA, vol. 9, september (1993), p 7
84