finalVersion

2.3 Het fasenstelsel
als ijkpunt in de architectuurgeschiedenis. Hierin herkennen we onmiskenbaar de historische
waarde van Riegl.
In sommige gevallen moet een architect rekening houden met wat er al op het toegewezen
kavel staat. Hij krijgt dan de opdracht deze bebouwing aan te passen, of uit te breiden. Maar
ook als het kavel zelf leeg is, heeft een architect te maken met een bestaande context, namelijk
de omgeving waarin een gebouw komt te staat. Door bijvoorbeeld in een vergelijkbare stijl te
ontwerpen, of door de gevel- en daklijn voort te zetten, kan hij zijn eigen ontwerp laten
aansluiten op die omgeving. Vooral modernistische architecten zijn echter geneigd juist het
contrast met de omgeving op te zoeken. En sommigen gaan nog verder. Zij weigeren in het
geheel rekening te houden met de omgeving: Fuck the context, zoals Rem Koolhaas, de
grondlegger van de Nederlandse supermodernistische stroming Superdutch, dit uitgangspunt
verwoordde.
Als de tekeningen van een architect eenmaal gereed zijn, moeten de projectontwikkelaar
en de aannemer (meestal vergezeld van een hele groep onderaannemers) er voor zorgen dat
het ontwerp daadwerkelijk gebouwd gaat worden. Het is bekend dat er vrijwel geen enkel
bouwwerk precies zo is gebouwd, als de architect het oorspronkelijk op zijn tekeningen heeft
bedoeld. 101 Wel zijn de laatste tijd de marges voor aanpassingen op de bouwplaats dankzij het
gebruik van CAD (Computer Aided Design) en prefab bouwelementen steeds kleiner
geworden. Toch zullen er altijd details blijven die op de bouwplaats, om budgettaire of
bouwtechnische redenen, toch net iets anders in elkaar gezet (moeten) worden dan de
architect op de tekentafel of achter zijn computer had bedacht. Dit onderscheid tussen
ontwerp en bouw kan in sommige gevallen een belangrijke stempel drukken op de verdere
levensloop van een gebouw.
2.3.3 Toelichting fase 2: gebruik en aanpassingen
Elk gebouw, dus ook elk monument, heeft gedurende zijn levensloop minimaal één functie
gehad, en dat is meestal degene waar het voor ontworpen is. Veel monumenten hebben
gedurende hun levensloop echter meerdere functies en type gebruikers gehad, die allemaal
hun weerslag hebben (gehad) op hoe een gebouw herinnerd wordt. Als een monument niet
meer geschikt is voor de functie waar het oorspronkelijk voor ontworpen is, of als de functie
zelf verdwijnt, moet er naar een andere functie worden gezocht. Deze verandering van functie
vereist over het algemeen een aantal ingrijpende aanpassingen, zoals doorbraken en
uitbreidingen. Maar ook wanneer een monument dezelfde functie behoudt, is het
onvermijdelijk dat er in de loop der tijd aanpassingen worden gedaan. Dankzij de vooruitgang
worden gelijkblijvende functies vaak op een andere manier uitgevoerd dan voorheen. Denk
daarbij alleen al aan de invloed die de invoering van de computer heeft gehad op allerhande
arbeidsprocessen.
In de vorm van slijtage laat ook het gebruik van een monument an sich zijn sporen na,
evenals de grillen van de natuur gedurende dat gebruik. Dat roept de ouderdomswaarde en de
101 Bovendien past de architect het oorspronkelijke ontwerp gedurende het bouwproces vaak meerdere malen aan.
71