finalVersion

Schip in leeggepompt
Kieldok van Droogdok Jan
Blanken (vóór restauratie).
3.1 Fase 1: Ontwerp en bouw
Schip in leeggepompt Kieldok van Droogdok
Jan Blanken (ná restauratie).
Het kieldok van Droogdok Jan Blanken (ná
restauratie) tijdens het vollopen.
De voor die tijd zeer vooruitstrevende stoommachine en pompen, waarmee het droogdok
werd leeggepompt, moesten uit Engeland komen. Dat was een probleem, want in die periode
was ‘de Bataafse Republiek (…) ingelijfd bij het Franse Rijk van Napoleon, die alle handel met
de Engelse vijand verbood.’ 120 Er werd daarom besloten de machines in losse onderdelen naar
Hellevoetsluis smokkelen. Deze werden vervolgens in het Pomphuis tot een indrukwekkende
constructie in elkaar geschroefd. Toen de pompen bleken te werken en het eerste droogdok
van Nederland naar believen functioneerde, was men het erover eens dat Blanken een
civieltechnisch wonder had verricht. En het Pomphuis werd zo de stille getuige van dit
markante moment in de Nederlandse maritieme geschiedenis.
Ook het Paleis voor Volksvlijt markeert een bijzondere periode in het gebruik van
gebouwen. Het geloof in wetenschap en techniek, tastbaar gemaakt in het Britse Crystal
Palace, ontketende ‘een kortstondig modeverschijnsel.’ 121 In de hele westerse wereld verrezen
enorme bouwwerken waar dat geloof, in de vorm van exposities, tentoon gespreid zou worden.
Het Paleis voor Volksvlijt was in Nederland het enige exemplaar van deze hype, en is alleen
daarom al uniek. Bovendien zijn er maar weinig van dit type tentoonstellingsgebouwen
overgebleven. De moeizame exploitatie van dergelijke enorme ruimtes, en de
brandgevoeligheid van het gietijzer en glas waar ze doorgaans van vervaardigd werden, zijn de
meeste fataal geworden. Bij de voordracht van het Royal Exhibition Centre Building in
Melbourne voor een plek op de UNESCO werelderfgoedlijst, gold de zeldzaamheid van het
negentiende-eeuwse tentoonstellingsgebouw als ‘belangrijk argument.’ 122 Die eigenschap
dankt het imposante bouwwerk voor een groot deel aan zijn ‘verdwenen broertjes zoals het
Amsterdamse Paleis.’ 123
Over de Donjon is men het er in brede kring over eens, dat het voor Nederland een uniek
type verdedigingswerk is. Toch is er enige verwarring over het functioneren van de Nijmeegse
reuzentoren. De gemeente Nijmegen had ten tijde van het referendum over de reconstructie
van de Donjon een website geopend, om de burgers te informeren over het project. Op die
120 Gerritsen, J., ‘Hellevoets droogdok viert nieuwe triomfen’ in NRC Handelsblad, 31-07-2001
121 Brinkgreve, G., ‘Wakker worden uit een mooie droom’ in Het Parool, 12-08-2003
122 Feddes, F., ‘Adieu Paleis voor Volksvlijt’ in Het Parool, 09-07-2003
123 Idem
86