finalVersion

3.1 Fase 1: Ontwerp en bouw
dan niet gemanipuleerde foto's te tonen van gebouwen en straten in Utrecht. Van zijn
resultaten is het op deze plek vooral interessant te melden, dat monumenten (in de zin van
gebouwen die door het Rijk of de gemeente als dusdanig zijn beschermd) qua waardering veel
hoger scoorden dan moderne gebouwen. De getoonde monumenten waren vrijwel allemaal
ontworpen vóór het begin van de twintigste eeuw. Zij werden door de respondenten
gekarakteriseerd als ‘gevarieerd, afwisselend en levend.’ 128 De vormgeving van moderne
bouwwerken daarentegen werden ‘kaal, levenloos en saai’ genoemd. 129 De ornamentiek, die
zoals we bij Denslagen zagen door de modernisten was afgezworen, speelt een belangrijke rol
in de positievere beoordeling van de monumenten ten opzichte van moderne gebouwen.
Ook architectuurhistoricus Vincent van Rossem denkt dat ‘het gebrek aan waardering’ van
het groot publiek voor met name wederopbouwarchitectuur te wijten is aan het ontbreken van
ornamentiek: ‘De meesten bewaren geen goede herinneringen aan het leven in de portiek- en
de galerijflat. Het is kale architectuur. Voor het eerst in de geschiedenis ontbraken leuke
details. Het was een zuinige bouw. Dat kun je zien.’ 130
Toch komt wederopbouwarchitectuur steeds meer in de belangstelling te staan, maar dan
vooral onder ‘gebouwenfetisjisten.’ 131 Van Rossem betwijfelt of in de toekomst ook de grote
massa warm zal gaan lopen voor deze bouwperiode, onder andere omdat driekwart van het
huidige woningbestand uit de wederopbouw afkomstig is. Dankzij dat enorme aandeel in het
stadsbeeld (vooral in de buitenwijken rondom het centrum) wordt de moderne bouwstijl
zelden als uniek en bijzonder ervaren. Kuipers is echter positiever gestemd: ‘De ene generatie
vindt vaak niet mooi wat de vorige heeft nagelaten. Maar kijk je naar de erfenis van je
grootvader, dat tellen ineens je roots.’ 132
Naast de ornamentiek, is er nog een andere reden waarom monumenten door meer
mensen gewaardeerd worden dan moderne gebouwen. Het gebruik van traditionele
materialen als baksteen en hout heeft volgens het onderzoek van Ganzeboom een positief
effect op de beleving van gebouwen. Dit in tegenstelling tot het gebruik van beton, staal en
glas, zoals dat in de meeste moderne ontwerpen het geval is. In hoeverre ook die perceptie in
de toekomst zal veranderen, is moeilijk te voorspellen. Voor nu is het duidelijk dat tijdens de
momentopname van Ganzeboom begin jaren tachtig, en volgens Van Rossem en Kuipers ook
nu nog, monumenten van het grote publiek de voorkeur krijgen boven moderne gebouwen.
De modernistische casussen, De Kiefhoek en het Philipspaviljoen, hebben zoals verwacht
geen ornamenten in de traditionele zin van het woord. Het paviljoen van Le Corbusier is
vanwege zijn sculpturale vormgeving echter een geval apart. Het is daardoor moeilijk in te
schatten in hoeverre een reconstructie van het Philipspaviljoen gewaardeerd zal worden door
128 Ganzeboom, H, Beleving van Monumenten (Samenvatting), Staatsuitgeverij ’s-Gravenhage, Den Haag, 1982, p
20/21
129 Idem
130 Gollin, R., ‘Verweesd beton, veranderd sentiment rond wederopbouwarchitectuur’ in de Volkskrant
(Kunstkatern), 08-02-2007
131 Idem
132 Idem
88