finalVersion

3.1 Fase 1: Ontwerp en bouw
website werd uitgelegd, dat ‘de benaming “Donjon”’ in het geval van de reuzentoren in
Nijmegen ‘feitelijk onjuist’ is. 124 De term donjon staat namelijk voor een zelfstandige
kasteeltoren, die het uit verdedigingsoverwegingen zonder ingang op de begane grond moet
stellen. Daardoor is toegang tot een donjon alleen mogelijk via ladders. Volgens de website was
de Donjon in Nijmegen echter al vanaf het moment dat hij gebouwd werd onderdeel van de
burcht van Frederik Barbarossa. Het is dus nooit een zelfstandig bouwwerk geweest, en
waarschijnlijk kon men via de tegen de toren aangebouwde zalen gewoon via de begane grond
de toren in (al is van dat laatste geen historisch bewijsmateriaal). ‘Omdat de term Donjon
ondertussen is ingeburgerd’ wordt er toch maar ‘gemakshalve aan vastgehouden,’ aldus de
website. 125 Deze informatie heeft natuurlijk lang niet iedereen bereikt, en zo kan het dat door
diverse partijen het mooie verhaal verteld wordt over hoe de mannen van Frederik Barbarossa
via ladders de Donjon in klommen, wanneer een belegering verkeerd dreigde uit te pakken.
Het Philipspaviljoen mag in dit rijtje van monumenten met bijzondere functies niet
ontbreken. Niet alleen de vormgeving van dit bouwwerk was uniek, maar ook zijn functie
representeert een mijlpaal in de architectuurgeschiedenis. Bernard Hulsman tekende uit de
mond van componist Konrad Boehmer op, dat het Philips paviljoen ‘het enige gebouw in 1000
jaar (is) dat speciaal voor een nieuw soort muziek is ontworpen (…). Alleen hierom al verdient
het Philips paviljoen het om te worden herbouwd (…), vindt Boehmer.’ 126
3.1.5 Schoonheid
We hebben het in subparagraaf 3.1.3 gehad over de uniciteit van de vormgeving van een
gebouw. Deze eigenschap van het uiterlijk van het gebouw is relatief objectief vast te stellen.
Voor de schoonheid van een gebouw is dat een stuk moeilijker, en de meeste mensen die in
mijn onderzoek aan het woord komen, beseffen dat. Om die reden proberen ze in hun
argumentatie te voorkomen dat ze subjectieve uitspraken doen die betrekking hebben op hun
persoonlijke, esthetische voorkeuren. Op een referentie aan de schoonheid of esthetische
afkeer van een ontwerp, volgt dan ook meestal een opmerking waarmee wordt benadrukt dat
dit niet wordt gezien als een geldig argument voor of tegen reconstructie. Kuipers zegt
bijvoorbeeld over het esthetische argument, dat je het wel kan gebruiken (en dat dat ook wel
gebeurt), maar dat het vermeden wordt in ‘officiële redeneringen.’ Het zijn met name de
professionals die zich erg bewust zijn van het subjectieve karakter van smaak. 127 Onder het
gewone volk lijkt dat wat minder het geval te zijn.
En juist die smaak van de man van de straat vormde het object van studie van socioloog
Harry Ganzeboom. Begin jaren tachtig deed hij onderzoek naar de beleving van monumenten.
In zijn onderzoek onderzocht hij de voorkeuren van respondenten, door ze (onder andere) al
124 http://www.nijmegen.nl/Actueel/referendumdonjon/valkhofburcht_donjon/index.asp
125 Idem
126 Hulsman (19-06-2006)
127 Op het taboe onder architecten om over de schoonheid van architectuur te spreken wordt in subparagraaf 4.4.2
verder ingegaan.
87