finalVersion

2.3 Het fasenstelsel
over het verdwenen bouwwerk vullen elkaar dan aan in het ontwikkelen van een mythe
rondom het monument. En zo nestelt het bouwwerk zich in het collectieve geheugen.
De inhoud en de kracht van de mythe hangen enerzijds af van het tot de verbeelding
sprekende karakter van de eerste drie fasen, en anderzijds van de inzet van degenen die het
verdwenen monument een warm hart toedragen en de herinnering levend proberen te
houden. Vaak zijn deze laatstgenoemden ook de initiatiefnemers van de reconstructie van het
verdwenen monument. Zij voeren een strijd die dikwijls een lange adem (en soms meerdere
generaties) vergt.
2.3.6 Toelichting fase 5: realisatie
Met de toelichting op fase vijf zijn we van de referentiefasen bij de realisatiefase
aangekomen. In hun strijd om een reconstructie van een monument te realiseren,
benadrukken de initiatiefnemers de voordelen die het terugbrengen van het oorspronkelijke
monument kunnen hebben voor de huidige samenleving. Ze maken daarbij gebruik van de
meest aansprekende verwijzingen uit de verschillende referentiefasen, bijvoorbeeld de
uniciteit van het ontwerp, het oorspronkelijke gebruik dat nog steeds actueel kan zijn, het
symbolische verzet tegen de toenmalige sloop, of een verwezenlijking van de verhalen over
het monument die tijdens zijn afwezigheid mythische vormen hebben aangenomen. Een
combinatie van deze of andere referenties is natuurlijk ook mogelijk.
Een lijst met waardevol geachte referenties is echter niet genoeg om een reconstructie mee
te legitimeren. Allereerst kunnen tegenstanders de waarde van de aangehaalde verwijzingen
ter discussie stellen. Daarnaast kunnen ze zelf met referenties komen die het betoog van de
voorstanders van een reconstructie ondermijnen. Maar nog belangrijker is dat er bij een
reconstructie allerlei specifieke en complexe vraagstukken spelen. Deze leiden onvermijdelijk
tot grote meningsverschillen over de haalbaarheid en de wenselijkheid van de voorgestelde
realisatie. Deze meningsverschillen, waar het in fase vijf om draait, zijn aan de hand van het
fasenstelsel thematisch geordend en verdeeld over vier overkoepelende themagebieden.
Het eerste themagebied betreft de bouwtechnische haalbaarheid van een reconstructie van
een verdwenen monument. Verschillende problemen kunnen die bouwtechnische
haalbaarheid in de weg zitten. Zo vragen tegenstanders zich af of er wel voldoende
documentatie is om een betrouwbare reconstructie te maken. Schilderijen bieden bijvoorbeeld
minder houvast dan foto's en bouwtekeningen. En als je al over voldoende documentatie
beschikt, welk moment in de levensloop van het bouwwerk neem je als uitgangspunt voor de
reconstructie? En waar baseer je zo’n beslissing op?
Naast het probleem van de documentatie, bestaat er ook een grote kans dat bepaalde
bouwmaterialen en –technieken, die destijds gebruikt zijn bij de bouw van het oorspronkelijke
monument, tegenwoordig niet meer beschikbaar zijn. Ze kunnen intussen verboden zijn, in
onbruik geraakt, onbetaalbaar geworden, of simpelweg niet meer bestaan. Er is in de
twintigste eeuw bijvoorbeeld veel van de traditionele ambachtelijkheid verloren gegaan, en
bepaalde natuursteensoorten, zoals het vroeger vaak gebruikte kalkzandsteen, mogen om
gezondheidsredenen niet meer door mensen worden bewerkt.
74