finalVersion

Foto van het St. Lucasgildehuis omstreeks
1876. De pilasters en festoenen zijn er nog,
maar het fronton is intussen verdwenen.
3.2 Fase 2: Gebruik en aanpassingen
Het Dresselhuys-paviljoen van
sanatorium Zonnestraal wacht
op restauratie (situatie 2006).
Het Henri ter Meulen-paviljoen van
sanatorium Zonnestraal, gerenoveerd
volgens de what-if benadering.
gerefereerd, maar niemand suggereert om het mee te nemen in een eventuele reconstructie
van de ‘Utrecht’.
Als er aanpassingen aan een monument plaatsvinden, dan kan dat variëren van het
vervangen van een onherstelbaar onderdeel, tot het aanbrengen van een uitbreiding als het
tweede ketelhuis en het Aluminiumgebouw. Het invloedrijke Charter van Venetië (1964)
schrijft voor dat in principe alle (nieuwe) ingrepen in een monument duidelijk te
onderscheiden moeten zijn van de oorspronkelijke materiële substantie van het betreffende
gebouw. Bij de renovatie van gebouwen die worden gerekend tot het functionalisme, wordt
echter vaak een andere methode gevolgd. De gedachte is dat een functionalistische gebouw
gebaseerd is op het idee dat het goed moet functioneren. Als er aanpassingen nodig zijn om dat
functioneren optimaal te houden (of te maken), dan wordt er bedacht hoe de oorspronkelijke
architect van het gebouw de benodigde ingreep zou hebben aangepakt.
Marieke Kuipers noemt dit de ‘what if’-redenering. Zij staat kritisch tegenover deze
renovatiemethode. Zo vindt zij bijvoorbeeld het vervangen van de houten kozijnen in De
Kiefhoek door kunststof exemplaren, zoals dat gebeurde bij een renovatie eind jaren zeventig,
‘zeer aanvechtbaar. Tot overmaat van ramp bleek dat het zelfs helemaal niet werkte.’ Een
aantal bewoners, waaronder A.J. Celestijn, dachten daar anders over. Zij vonden dat de
kunststof kozijnen zo lekker makkelijk schoon te maken waren. 149 Een andere bewoonster, A.
van Goch-Brouwer, was echter blij dat met de reconstructie van De Kiefhoek de houten
kozijnen terug waren gekomen. Ze zegt nu veel minder last te hebben van beslagen ramen. 150
Dat Kuipers bezwaren heeft tegen de what-if-redenering, wil overigens niet zeggen dat ze
principieel tegen het veranderen van monumenten is. Ze is er intussen wel aan gewend
geraakt dat er, ook bij oudere monumenten, ‘van alles op en aan zit’ en er ‘ook van alles aan
(wordt) gesleuteld en veranderd. (…) Het enige dat de monumentenzorg als bewaker van de
cultuurwaarden kan doen, is het zo strak mogelijk regisseren van die veranderingen.’
149 Es, van (1995), p 9 & p 22
150 Idem, p 12
96