finalVersion

Rotterdamse Schouwburg van Verheul (gesneuveld
in het bombardement van 1940).
3.1 Fase 1: Ontwerp en bouw
De Unie wél gereconstrueerd. 111 Tenminste, men reconstrueerde de façade van het pand. Dat
gebeurde in 1986, en op een andere plek dan waar het café oorspronkelijk had gestaan. En nu
ligt er sinds een aantal jaar de vraag op tafel of ook de ‘Utrecht’ gereconstrueerd zal gaan
worden. Een fascinerend detail daarbij is dat het door een aantal voorstanders als reële optie
wordt gezien om, net als bij café De Unie, alleen de façade te reconstrueren, en om dat
eveneens op een andere plek te doen (hierover meer in hoofdstuk vier).
Na de langdurige miskenning van het werk van Verheul, constateert Marlite Halbertsma
dat er in de vakwereld de laatste tijd weer meer waardering komt voor zijn talent om met goed
geproportioneerde ornamenten vrolijk stemmende gevels vorm te geven. 112 In de
geanalyseerde teksten komt de naam Verheul echter nooit voor als belangrijk argument voor
(of tegen) reconstructie.
3.1.3 Uniciteit vormgeving
Abstracte gevelweergave
van café De Unie.
Reconstructie van De Unie van Oud
aan de Mauritsweg in Rotterdam.
De naam Verheul komt dan nauwelijks voor in de argumentatie voor reconstructie, voor
de uniciteit van de vormgeving van zijn gebouw is het omgekeerde waar. ‘Nergens in Utrecht
en zelfs in Nederland was een vergelijkbaar modern en groots opgezet gebouw met de sierlijke
lijnen van de Art Nouveau, ook wel Jugendstil genoemd, te vinden’, zo schrijft René de
Kam. 113 Ook over het naastgelegen archiefgebouw van Staal en Kropholler, ‘een bijzonder
voorbeeld van de bouwstijl die Berlage voor ogen had’, stelt De Kam dat er ‘in Utrecht geen
vergelijkbaar bouwwerk te vinden’ is. 114
Wanneer een verdwenen monument net als de ‘Utrecht’ een unieke vormgeving had, dan
komt dit vaak terug in de argumentatie om dat bouwwerk te reconstrueren. De gedachte
daarachter is meestal dat wat schaars is, meer waarde heeft (zoals in elk basisboek economie
beschreven staat). In het geval van de uniciteit van een monument betreft die waarde de
111 Café De Unie wordt (samen met de bouwkeet van het Witte dorp, dat ook is gereconstrueerd, in tweevoud)
gezien als het beste voorbeeld van de vrije toepassing van de beginselen van De Stijl in het werk van Oud.
112 Gesprek met Marlite Halbertsma, 22-02-2007.
113 Kam, de (2004), p 19
114 Idem, p 27
83