finalVersion

4.3 Fase 5(c): Echtheid versus namaak
wijken voor ‘een theateropstelling, die alleen maar een illusie geeft van wat er is geweest.’ Hij
vindt dat de wetenschapper de taak heeft ‘de mensen de geschiedenis te vertellen zoals zij echt
is, en niet zoals zij leuker klinkt.’
Dat veel mensen de geschiedenis leuker vinden klinken als een gereconstrueerd monument
het verhaal achter het verdwenen bouwwerk tastbaar maakt, is voor tegenstanders als
Ottenheym dus geen reden om hun fiat te geven aan een niet geheel betrouwbare
reconstructie. Maar de onbetrouwbaarheid van een reconstructie is niet het enige
geschiedkundige bezwaar dat tegenstanders hebben tegen het terugbrengen van een
monument dat er niet meer staat. Volgens hen is het nu eenmaal een voldongen, historisch feit
dat deze monumenten, om welke reden dan ook, zijn verdwenen. En dat feit zou je niet
moeten negeren, maar accepteren. Weg is weg, het verdwijnen zelf is deel geworden van de
ware geschiedenis. Pantus noemt een reconstructie om die reden onwaarachtig. Je kunt de
‘geschiedenis niet wegpoetsen’, vindt hij, ‘ook niet door te doen alsof.’ 286
Kunsthistorica Roding neemt met betrekking tot de ‘Utrecht’ een vergelijkbaar standpunt
in. Dat levert haar geregeld het verwijt op dat zij ‘bezoekers van de stad “een aardige beleving”
ontzeg(t) door sterk te hechten aan aspecten van educatie.’ 287 En educatie betekent voor
Roding het overbrengen van werkelijke kennis van het verleden. Die wetenschappelijke drang
naar waarheid wordt door het grote publiek nog wel eens ervaren als elitair. Ottenheym
spreekt in dat verband echter liever van de voogdtaak van de erfgoedbeheerder: ‘Het is een vak
waar mensen zes jaar voor hebben doorgeleerd’, waarna ze die kennis dienen te gebruiken om
mensen met minder verstand van zaken de weg te wijzen. Het is echter niet uitgesloten dat
vakmensen, juist door die jarenlage opleiding, niet meer inzien dat de waarheid die zij
verkondigen in feite ook slechts een, weliswaar wetenschappelijk gefundeerde, constructie is.
De geschiedenis staat ons nooit ter beschikking ‘zoals die in werkelijkheid is geweest. Elke
generatie schept zijn eigen verleden’, zegt filosoof Petran Kockelkoren. 288 Elke geschiedenis,
dus ook die van de geleerde historicus, is volgens hem daarom ‘een gemedieerde
geschiedenis.’ 289 Desondanks claimt menig geschiedkundige dat hij op basis van een
wetenschappelijk verantwoorde werkwijze de ware geschiedenis kenbaar kan maken. En
volgens dergelijke wetenschapspuristen doet een reconstructie van een verdwenen monument
geweld aan hun zorgvuldig geconstrueerde werkelijkheid. Zo’n reconstructie zal immers altijd
in meer of mindere mate afwijken van het origineel. De initiatiefnemers, en met hen het
potentiële publiek, vinden dat echter meestal niet zo’n probleem. Zij nemen genoegen met een
zo geloofwaardig mogelijke evocatie van het verleden. Een (beperkt) aantal wetenschappelijke
286 Pantus, (1997), p 20
287 Roding (2004), p 81
288 Feddes, F. & Graaf, J. de, ‘Ingebouwde geschiedenis, gesprek over weemoed in architectuur en stedebouw’,
S&RO, nr. 3 (2003), p 14
289 Idem
156