finalVersion

2.3 Het fasenstelsel
Weer een ander probleem is dat een reconstructie bouwtechnisch wordt beoordeeld als
nieuwbouw. Anders dan een monument, waar allerlei vrijstellingen voor gelden, heeft de
initiatiefnemer van een reconstructie zich dus geheel te houden aan het Bouwbesluit en
allerlei andere vrijheidsbeperkende reglementen. Dit heeft tot gevolg, dat het oorspronkelijke
ontwerp (voor zover dat bekend is) aangepast moet worden om zowel functioneel als
technisch te voldoen aan de eisen van de huidige bouwpraktijk. Denk onder andere aan liften,
brandveiligheid, ventilatie en de minimaal verplichte hoeveelheid lichtinval in woon- en
werkruimtes.
In het tweede themagebied komt de financiële haalbaarheid van reconstructies aan bod.
Op subsidies vanuit de monumentenzorg hoeft een initiatiefnemer van een reconstructie
meestal niet te rekenen. Zoals we net al zagen wordt een reconstructie van een verdwenen
gebouw (bijna) nooit beschouwd als een wettelijk erkend monument. Het loont niettemin de
moeite om met het initiatief langs te gaan bij diverse overheidsinstellingen, fondsen en
particulieren. Er bestaat namelijk altijd een kans dat er mensen bereidt zijn om met een
bijdrage het plan te steunen.
Het verzamelen van voldoende middelen om de bouw van een reconstructie mee te
financieren is niet de enige financiële zorg van de initiatiefnemer. Het gereconstrueerde
monument moet ook exploitabel zijn, zodat het niet binnen de kortste keren leeg komt te
staan en in verval geraakt. Hier staat de gebruikswaarde van Riegl op het spel. Er moet dus een
passende functie gevonden worden, die voldoende oplevert om het gebouw op de langere
termijn te kunnen onderhouden.
Tegenwoordig worden ook bij (nog bestaande) beschermde monumenten hoge eisen
gesteld aan de mogelijkheden om tot een sluitende exploitatie van het bouwwerk te komen.
De laatste decennia was hergebruik daarbij het toverwoord. 104 Voor zo’n monument gelden er
in elk geval twee belangrijke redenen om het gebouw te behouden voor een nieuwe functie,
ook als die functie op die plek in principe net zo goed (of beter) door een nieuw gebouw zou
kunnen worden vervuld.
De eerste reden is de beschermde status, wat inhoudt dat het monument als waardevol is
aangemerkt door professionals in de monumentenzorg. De aanwezigheid van authentieke
materiële substantie speelt daarbij een belangrijke rol. De tweede reden is veel banaler, maar
telt evengoed mee in de besluitvorming. De sloop van een gebouw, of het nu om een
monument gaat of niet, kost veel geld. En die kosten moeten meestal worden doorberekend in
de totaalkosten van eventuele nieuwbouw. Geen van beide redenen om het monument te
verkiezen boven nieuwbouw, gaan op voor een reconstructie van een verdwenen monument.
Sterker nog, vaak moet er eerst nog iets gesloopt worden voordat een reconstructie gebouwd
kan worden, wat die reconstructie alleen maar duurder en daardoor onaantrekkelijker maakt.
En in sommige gevallen is het zelfs zo, dat een beschermd monument zou moeten wijken voor
een reconstructie, of dat dit monument door een reconstructie zou worden aangetast.
104 Vooral het hergebruik van industrieel erfgoed is wat dat betreft erg populair. Het heeft de monumentenzorg
volgens Denslagen bovendien een flinke verbetering van het imago opgeleverd. (Denslagen (2004), p 162)
75