finalVersion

2.2 Riegl
blijven. Reconstructie van het oorspronkelijke monument, waarbij alle symptomen van
ouderdom worden verwijderd, vindt dientengevolge alleen plaats in gedachten en op papier.
Zo wordt ook de toekomstige generaties de mogelijkheid gegeven om met hun verbeterde
wetenschappelijke inzichten het geconserveerde monument te interpreteren. En als er al
restauraties worden toegestaan, behoren deze gemakkelijk ongedaan te maken te zijn. Onder
het adagium ‘behoud voor restauratie’ is deze principiële terughoudendheid om toekomstig
onderzoek veilig te stellen een belangrijk uitgangspunt geworden voor de recente
monumentenzorg. 87
Uit het rekening houden met de vooruitgang van de wetenschap, blijkt het moderne
karakter van de historische waarde zoals Riegl die omschrijft. Dat karakter komt eveneens
duidelijk naar voren in de eigenlijke kern van de historische waarde, namelijk dat een
monument een unieke en belangwekkende gebeurtenis of creatie representeert, zoals dat zich
ergens in de voortdurende ontwikkeling van de samenleving heeft voorgedaan. Een
monument dient dus als een onvervangbare herinnering aan een specifiek hoogtepunt uit een
bepaalde fase in de vooruitgang. Riegl noemt dat besef van de vooruitgang, geheel conform de
modernistische theorieën die we bij Denslagen ook al zagen, de crux van elke moderne
historische perceptie. 88
Om de historische waarde in een monument te kunnen herkennen, is kennis van de
architectuurgeschiedenis noodzakelijk. Riegl stelt dat de esthetische waardering van oude
bouwstijlen, even los van de mogelijke schoonheid van het verval, niet zozeer is gebaseerd op
de artistieke kwaliteit van die stijlen, maar op de competentie van de toeschouwer om ze
mentaal te kunnen plaatsen in historische categorieën. We zagen al dat de meeste mensen over
de nodige basiskennis beschikken, waardoor de ouderdomswaarde bijna altijd een beetje wordt
aangevuld met wat historische waarde. Die basis is echter niet genoeg om in staat te zijn tot de
noodzakelijke intellectuele reflectie die nodig is om de historische waarde ten volle te
appreciëren. Volgens Riegl heeft de historische waarde daardoor vooral aanhangers onder de
hoger opgeleide elite. De professionals waar Denslagen over spreekt, behoren daar ook toe. En
dat wordt bij de data-analyse nog van belang.
2.2.4 Bewuste herdenkingswaarde
De derde en laatste waarde die Riegl in zijn stelsel tot de herinneringswaarden rekent, de
bewuste herdenkingswaarde, vormt eigenlijk een brug naar de actuele waarden. Met de
bewuste herdenkingswaarde verwijst hij naar monumenten die opgericht zijn met het
87 Een belangrijk verschil is echter dat de monumentenzorg, in tegenstelling tot de principes van Riegls historische
waarde, aan latere aanpassingen en toevoegingen wel een hoge waarde toekent, namelijk als onderdeel van de
geschiedenis van een monument. Zeker sinds het Charter van Venetië uit 1963 wordt er bij restauraties dus vaak
voor gepleit respect te hebben voor de bouwhistorische veranderingen aan het oorspronkelijke bouwwerk.
Terugrestaureren is over het algemeen uit den boze. De restauratie van het hoofdgebouw van sanatorium
Zonnestraal was een uitzondering op deze regel, zoals voor monumenten van het Nieuwe Bouwen vaker
uitzonderingen worden gemaakt.
88 Riegl (1996), p 70
61