finalVersion

3.2 Fase 2: Gebruik en aanpassingen
De grote zaal van het Paleis voor Volksvlijt, vóórdat deze werd opgesplitst in een
schouwburgzaal en een concertzaal.
De oostelijke zaal met toneel, vóórdat
in de grote zaal een schouwburg kwam.
persoonlijk daarom geen doorslaggevend argument om bij de reconstructie de voorkeur te
geven aan de spits van De Keyser.
Net als de Haringpakkerstoren, heeft het Paleis voor Volksvlijt gedurende zijn (relatief
korte) bestaan diverse functies gehad. Het enorme monument heeft dan ook meerdere
verbouwingen ondergaan. Met een sneer naar de renovatie van het Paleis op de Dam in 2005
en 2006, meldt Wim T. Schippers dat er in het Paleis voor Volksvlijt in elk geval geen
monumentale trap aangetast hoefde te worden voor de plaatsing van een lift, zoals volgens
hem bij het Paleis op de Dam wel het geval is geweest. Het Paleis voor Volksvlijt zou namelijk
als eerste gebouw in Nederland van oorsprong voorzien zijn geweest van liften.
Maar afgezien daarvan, moest men het Paleis flink ‘vertimmeren’ om het ‘een tikje
rendabeler’ te maken. 144 Dat ging volgens Feddes echter wel ten koste ‘van de architectonische
grandeur van het interieur en vooral van de grote hal.’ 145 Als één van de talrijke verbouwingen
waarmee men probeerde om de moeizame exploitatie van het gebouw een zet in de goede
richting te geven, werd deze grote hal namelijk opgedeeld in een theater- en een concertzaal.
Feddes meent dat het ondanks alle aanpassingen nooit helemaal is gelukt om het Paleis voor
Volksvlijt goed te exploiteren. Om dat te illustreren citeert hij Jan de Meijer, die na de fatale
brand in het Bouwkundig Weekblad Architectura de volgende veelzeggende opmerking
maakte: ‘Als bruikbaar instrument missen wij het gebouw niet.’ 146 Uiteraard denkt
initiatiefnemer voor de reconstructie van het Paleis voor Volksvlijt Schippers daar heel anders
over, zoals we in subparagraaf 4.2.2 zullen zien.
Eerder is er al op gewezen dat de gevel van het St. Lucasgildehuis voortkwam uit een
aanpassing van de gevel van de kapel. Eén van de meest in het oog springende elementen van
de nieuwe gevel was de classicistische ‘middentop met pilasters en een fronton.’ 147 Op een foto,
genomen rond 1876, is te zien dat deze karakteristieke topgevel later is verdwenen. Alleen de
pilasters zijn op de foto nog min of meer te herkennen. Uit de foto blijkt ook dat er allerlei
144 Feddes (09-07-2003)
145 Idem
146 Idem
147 Weve (2001)
94