finalVersion

4.3 Fase 5(c): Echtheid versus namaak
Zoals het sprookjesachtige kasteel Neuschwanstein, dat vindt hij ‘ook wel leuk om doorheen te
lopen.’ Maar als wetenschapper vindt hij dat je altijd moet proberen echtheid zo dicht mogelijk
te benaderen. En met kitsch op de schaal van bijvoorbeeld een Donjon, draai je de mensen
volgens hem toch ‘een rad voor ogen.’
Happe denkt dat het gebruik van het woord kitsch vooral te maken heeft met
smaakvoorkeuren. ‘Als je meer hebt gezien, kan je ook je smaak anders bepalen. In die zin is de
term kitsch wel elitair’, denkt zij. Of een reconstructie op de Valkhofheuvel ‘als kitsch of als
kroon op de Karelstad’ zal worden beschouwd, zal volgens Riehl uiteindelijk ook ‘slechts een
kwestie van smaak’ zijn. 297 En voor Kees Fens heeft het referendum over de reconstructie van
de Donjon (zestig procent voor, veertig procent tegen) helder aangetoond dat ‘zestig procent
van de Nijmeegse bevolking - zo weldadig rood, zo klein van geest’ blijkbaar geen smaak
heeft. 298
Smaak of geen smaak, het merendeel van de bevolking heeft zich in dat referendum
uitgesproken voor het terugkeren van de Donjon in het stadsbeeld. We slaan door in onze
voorliefde voor oude gebouwen, meent Von den Dunk: ‘Verwordt de behoefte aan
geschiedenis hier niet tot a-historische kitsch, omdat een deel van het verleden - ook de
verwoesting en verminking is immers geschiedenis - bewust wordt genegeerd?’ 299 Hij stelt met
die vraag de maakbaarheid van het verleden ter discussie. En niet alleen in verband met
reconstructies, ook restauraties moeten het in zijn analyse ontgelden. Want doordat bij elke
restauratie ‘oud half vergaan bouwmateriaal’ wordt vervangen, wordt uiteindelijk elk ‘zo
liefdevol gekoesterde monument (…) een materiële kopie met behoud slechts van de
oorspronkelijke vorm.’ 300 Zo’n kopie zal volgens Von den Dunk altijd in meer of mindere mate
een weerspiegeling zijn, van hoe we op het moment van reconstructie of restauratie zouden
willen dat het verleden er uit heeft gezien. En dus niet hoe het echt is geweest.
In feite illustreert Von den Dunk met zijn kritiek op reconstructies en restauraties heel
duidelijk zijn materialistische invalshoek. De Jonge noemt ons westerlingen in dat verband
‘materialisten, in die zin dat wij hechten aan spullen.(…) Onze cultuur gaat voor materialiteit,
in tegenstelling tot sommige culturen waar het meer gaat om de geest van de dingen.’
Denslagen projecteert deze invalshoek vooral op de monumentenzorg. Die zou zich sinds
omstreden reconstructies als die van Heusden hebben vastgebeten in het belang van de
materiële substantie van monumenten.
De mening van Van Herwaarden, oud-secretaris van de Rijkscommissie voor de
monumenten van de Raad voor het cultuurbeheer, is daar een voorbeeld van. Volgens hem is
het van belang voor het imago van de monumentenzorg, dat zij zich primair bekommert ‘om
behoud van het waardevol geachte authentieke relict, niet om de vervalsing.’ 301 En we hebben
297 Riehl (1997), p 86
298 Fens (09-03-2006)
299 Dunk, von der (2006), p 109
300 Idem, p 108
301 Herwaarden, G.W. van, ‘Hoe moet het gat aan de Haagse Prinsegracht worden gedicht’, Heemschut, vol. 72
(1995), afl. 6, p 22
159