finalVersion

1.4 Casusbeschrijvingen
nouveau frivoliteit, kozen zij voor de moderne bouwstijl die Berlage kort daarvoor had
geïntroduceerd met zijn strakke bakstenen Beurs aan het Damrak in Amsterdam.
Het ensemble, dat tijdens zijn levensduur zowel bejubeld is als verguisd, werd pas het
behouden waard bevonden toen het eigenlijk al te laat was. Het luidkeelse verzet kon toen
niet meer voorkomen dat de ‘Utrecht’ halverwege de jaren zeventig onder de slopershamer
bezweek, samen met de rest van de wijk. 46 Een aantal bouwelementen werd gespaard en
opgeslagen of hergebruikt in nieuwe gebouwen. Met name in Muziekcentrum Vredenburg van
architect Herman Hertzberger, vlakbij het station, zijn er voor de liefhebbers wat dat betreft
een aantal interessante ontdekkingen te doen.
De ‘Utrecht’ is ondanks zijn verdwijnen nooit helemaal vergeten. Het gesloopte monument
staat bovendien voor velen in negatieve zin symbool voor de blinde vooruitgangsdrift, waar
het stadsbestuur zich in de jaren zestig en zeventig door heeft laten leiden. Nu er volop aan de
herontwikkeling van Hoog Catharijne wordt gewerkt, is er dan ook een roep ontstaan om het
karakteristieke pand te reconstrueren, op de oorspronkelijke plek of ergens anders in de
Utrechtse binnenstad. Ter gelegenheid van dit initiatief is in 2004 een bundel artikelen
gepubliceerd waarin, naast achtergrondinformatie over het de verzekeringsmaatschappij en
het oorspronkelijke gebouw zelf, de mogelijkheden en onmogelijkheden van deze
reconstructie ter sprake komen. De uitgemeten argumenten waarmee in deze publicatie voor
of tegen de reconstructie van de ‘Utrecht’ wordt gepleit, vormen de basis voor mijn dataanalyse
van deze (secundaire) casus.
1.4.7 Philipspaviljoen, Brussel/Eindhoven
In 1958 vergaapten in totaal zo’n twee miljoen bezoekers van de wereldtentoonstelling in
Brussel zich aan Le Poème Électronique, een voorstelling die de geschiedenis in zou gaan als
één van de eerste multimediale performances. Le Corbusier (1887-1965), de Zwitserse pionier
en grondlegger van de modernistische architectuur, had deze belevenis gecreëerd in opdracht
van het Nederlandse bedrijf Philips. Voor de uitvoer ging hij een samenwerking aan met de
Griekse architect Xenakis en de Frans-Amerikaanse componist Varèse. Het internationale
samenwerkingsproject oversteeg de gebruikelijke opvatting van een tentoonstellingspaviljoen.
Niet alleen dankzij het bijzondere tentvormige exterieur, maar ook (en vooral) dankzij het
audiovisuele schouwspel dat zich daarbinnen afspeelde. Ingesloten door de hoge, betonnen
wanden van de lichtdichte constructie werd het publiek in ongeveer acht minuten een
abstract verhaal verteld over de vooruitgang van de mens. Dat gebeurde aan de hand van een
artistieke diaprojectie, begeleid door gekleurde (strijk)lichteffecten en een onconventionele
compositie van elektronische klanken.
De taakverdeling van het project was als volgt. Le Corbusier maakte de initiële schets voor
het paviljoen, en Xenakis werkte deze schets uit tot een realiseerbaar gebouw in beton en staal.
Dat was overigens nog een bijzonder lastige onderneming, omdat de complexe vormgeving tot
gevolg had dat ieder betonnen element waar het paviljoen uit was opgebouwd een andere
46 Kam, R. de, De ‘Utrecht’, Toekomst voor een verdwenen gebouw, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2004, p 17
38