Mariken

148
erkend en gehuldigd. Eerst in 1537 werd ook Gelderland onder Karel V definitief
bij de Bourgondische gewesten ingelijfd; zie o.m.: J.S. van Veen, De laatste
regeeringsjaren van Hertog Arnold (1456-1465)..., Arnhem 1920 en W. Jappe Alberts,
Geschiedenis van Gelderland van de vroegste tijden tot het einde der Middeleeuwen,
's-Gravenhage 1966, pp. 106-132. Vergelijk nog: Mariken van Nieumeghen, uitg.
dr. C. Kruyskamp, Antwerpen 1978 7 , pp. xi-xv (cit. uit Geld. Geschiedenissen (1654)
van Arend van Slichtenhorst) en W.A.F. Janssen, ‘Studies over Mariken van
Nieumeghen’ in Leuvense Bijdragen 56 (1967), pp. 21-22 en 25-31.
In de Prologhe, het inleidende proza van kap. II en VI en in de verzen 409-410
suggereert de tekst dat Arnold te Grave ook gevangen ‘wert gheset’ of ‘lach’ en in
1471 door de ‘casteleyn vanden Grave’ uit deze gevangenschap werd verlost. Dit is
niet geheel juist: na zijn gevangenneming werd de oude hertog eerst naar Lobith
gebracht en vervolgens in het slot van Buren opgesloten, zodat later dan ook niet de
slotbewaarder van Grave, maar die van Buren, Otto van Bijlant, de opdracht krijgt
om Arnold vrij te laten. Janssen die een tegenstelling tussen proza en verzen
construeert waarbij het proza onder meer van een grotere bekendheid met Gelderse
toestanden blijk zou geven, interpreteert ‘ghevanghen wert gheset’ uit de proloog
als ‘gevangen werd genomen’ (a.art., p. 27) en stelt in verband met de ‘casteleyn
vanden Grave’ het volgende voor (pp. 28-31): met de ‘casteleyn vanden Grave’ zou
Henricus van Horne, heer van Perwijs zijn bedoeld. Hij immers bracht de schriftelijke
opdracht tot vrijlating naar Buren, aan hem moest de oude hertog worden overgegeven
en met hem trok Arnold naar 's-Hertogenbosch waar zij met veel feestbetoon werden
ontvangen (vgl. inleidend proza van VI). Ook als de auteur (van het proza) aan
Henricus van Horne zou hebben gedacht, blijft de vraag of hij deze terecht ‘casteleyn’
(slotvoogd, maar eventueel ook ambtman of stadhouder van de ambtman) van Grave
heeft genoemd. Juist omtrent deze identificatie kon historisch geen uitsluitsel worden
gegeven. Wie de tekst ongedwongen leest, kan dan ook maar besluiten dat proza en
verzen het lot van de oude hertog voortdurend aan ‘Grave’ hebben gebonden, een
eenzijdige voorstelling die in haar eenvoudige rechtlijnigheid wel opgaat voor zijn
gevangenneming, maar niet voor zijn gevangenschap en vrijlating.
Voor de relatieve datering van het verhaal is alleen de vrijlating van Arnold in
februari 1471 een vast historisch referentiepunt. De verwijzing naar de
gevangenneming en/of gevangenschap van Arnold in de proloog belicht slechts in
temporele termen het ruimere kader (Inden tijde) van de situatie (so woende) waaruit
het verhaal zich ontrolt (Het ghebuerde...), een kader waarop vooral het gekijf van
de Moeye concrete aansluiting vindt. Het is ook de Moeye die uit reactie op Arnolds
vrijlating zelfmoord pleegt. Dat gebeurt dus in 1471. Nadat Emmeken en Moenen
‘omtrent’
Mariken van Nieumeghen