Mariken

44
De berijming van A is duidelijk het werk van een rederijker. Zijn taal is overwegend
Brabants en in het gebruik van ‘ionste’ of ‘in ionsten versamen’ in v. 195, 227, 533
en 1143 heeft men wel eens allusies op de zinspreuk ‘Uut jonsten versaemt’ van de
Antwerpse rederijkerskamer De Violieren willen zien 58 . In ieder geval kan de dichter
van A niet meer, zoals de auteur van het prozaverhaal, ‘the fyrst maker of this boke’
worden genoemd 59 . Als rederijker ontpopt hij zich niet alleen door zijn gebruik van
rederijkersjargon en typische strofevormen, maar ook door de manier waarop hij
bepaalde gedeelten uit zijn bron tot zelfstandige toneelscènes heeft gedramatiseerd.
Zoals in het rederijkerstoneel gebruikelijk is, worden vele scènes ook hier met een
epigrammatisch of spreukmatig vers besloten: men zie v. 44, 124, 328 (herinnert aan
typische, anticiperende slotverzen van sommige sinnekens-scènes), 347, 402, 432,
589, 684, 1020, 1102 en 1126, Twee scènes beginnen met een stereotiep
openingsrondeel: v. 348-355 en 648-655. De auteur heeft het begin van de dialoog
hier volgens het rijmpatroon en het terugkerend ‘refrain’ van het rondeel (ABaAabAB)
uit moeten rekken over vijf clausen waarvan de eerste, vierde en vijfde uit twee
verzen, de tweede en derde uit één vers bestaan. De dichter heeft zich bij het invullen
van deze clausen toch niet geheel kunnen beheersen en loopt al te zeer op de bedoeling
en gedachtengang van het gesprek vooruit: zie Aantekeningen bij v. 352-353 en
654-655. Bovendien heeft hij bij deze bewerking nog andere steken laten vallen: het
gaat in de eerste dialoog immers niet om ‘niets weten’ of het niet gezien hebben van
Emmeken (vgl. Aant. bij Proza na v. 347 en v. 358), maar om de vraag naar waar
ze kan zijn gegaan, terwijl in het tweede rondeel ‘Venlo’ is toegevoegd (v. 652), een
58 Vgl. Janssen, ‘Studies...’, pp. 18-19; Leendertz, p. cxxxviii en Jan Gessler, ‘Over het
Antwerpsch karaktker en den mogelijken Antwerpschen oorsprong van Mariken van
Nieumeghen’ in De Gulden Passer N.R. 5 (1927), pp. 79-88; Wolthuis, Duivelskunsten, pp.
17-18 en 49, noot 1. Over Van Mierlo's pleidooi voor het auteurschap van Anna Bijns en de
weerlegging daarvan zie men vooral L. Roose, Anna Bijns. Een rederijkster uit de
hervormingstijd, Gent 1963, pp. 145-159.
59 Zo noemt de auteur zich in de epiloog van D. Ook de Engelse vertaling is het werk van een
Nederlander, niet van een Engelsman: zie Janssen, ‘Studies...’, pp. 57-79.
Mariken van Nieumeghen