Mariken

32
traditioneel tot de middeleeuwse prozaliteratuur 39 . De door C.G.N. de Vooys als
legenden verzamelde prozastukken zijn soms korte, anekdotische vertellingen, soms
langere, naar inhoud en verteltrant complexere verhalen. In deze langere ‘histories’
zijn typische legendemotieven vaak gecombineerd met meer romantische en
avontuurlijke elementen, terwijl de verteller de teugels ook minder strak houdt, de
personages meer zelf in de directe rede, in monoloog en dialoog, aan het woord laat,
met andere woorden zijn episch-berichtend vertellen met scenische voorstellingen
en uitbreidingen ‘dramatisch’ verbreedt en verruimt. Zo komt de lezer langs inleidende
en verbindende actiemomenten van de ene gesprekssituatie in de andere terecht.
Deze merkwaardige verteltrant, met zijn vlugge, slechts schetsmatig meegedeelde
actiemomenten die leiden tot rustige, verbaal breder uitgewerkte dialogen en
monologen, is niet alleen kenmerkend voor de meer uitgebreide legenden en
exempelen, maar is vooral ook dé typische verteltrant van onze laat-middeleeuwse
prozaromans. In deze laatste wordt het typische situatie-aan-situatie-schakelend
vertellen nog door de verdeling in hoofdstukken met korte, samenvattende, gewoonlijk
met ‘Hoe...’ beginnende titels geaccentueerd 40 . Op deze manier nu is ook in de ons
overgeleverde versies, de Nederlandse en de Engelse, de historie van M.v.N. verteld.
Alleen is in A het scenische vertellen volledig berijmd en daardoor formeel en
dramatisch verzelfstandigd ten opzichte van het meer berichtende dat proza gebleven
is. Naar rijmtrant en verwoording zijn de verzen in A duidelijk het
39 De ondertitel van De Vooys' studie Middelnederlandse legenden en exempelen
(Groningen/Den Haag 1926 2 ) luidt: ‘Bijdrage tot de kennis van de proza-litteratuur en het
volksgeloof der Middeleeuwen’.
40 Een legende in deze vorm is nr. CCCXXIX in De Vooys' Middelnedl. Marialegenden, dl.
2, pp. 164-185 (14 kapittels). Langere legenden met veel directe-rededelen en een
aaneenschakeling van inquit-formules zijn bijv. nog nrs. I (dl. 1, p. 3), CCCXXXI, CCCXXXV
en CCCXLIV (dl. 2, p. 185, 197, 217). Vgl. nog de Middelnedl. stichtelijke exempelen, pp.
59, 71-72, 112-113.
Mariken van Nieumeghen