Mariken

33
werk van een rederijker 41 . Ook dit past geheel in de algemenere praktijk waarbij de
tekst van Nederlandse prozaromans niet alleen maar met rederijkersverzen is
aangevuld en opgesierd, maar waarin ook oorspronkelijke tekstgedeelten van scenische
aard, monologen of dialogen, tot rederijkersverzen zijn omgewerkt 42 . Zo wordt op
een eenvoudige, organische en genetische wijze de eigenaardige ‘gemengde’ vorm
van M.v.N. verklaard. Deze gemengde vorm kan dus formeel als bestaande uit ‘proza’
en ‘verzen’ worden omschreven, maar ook, meer inhoudelijk en functioneel, als
episch en dramatisch vertellen. Het ‘dramatische’ nu, hoezeer in A ook tot ‘scènes’
verzelfstandigd, blijft in M.v.N. ondergeschikt aan een verhaal dat volledig volgens
de logica en economie van een episch-historisch gebeuren is opgebouwd. De berijmde
gedeelten in A zijn als de bewerkte delen van een bas-reliëf: ze zijn gevormd uit en
worden gedragen door een grondlaag die in M.v.N. principieel episch van aard blijkt
te zijn 43 .
Zo begint M.v.N. al direct met een inhoudelijk nochtans niet noodzakelijke situering
van het gebeuren in een historisch tijdsverband: ‘Inden tijde dat hertoghe Arent van
Ghelre te Grave ghevanghen wert gheset...’. Aan een dergelijke externe verwijzing
heeft het actuele hier en nu van een dramatisch gebeuren op zichzelf geen behoefte.
In M.v.N. is dit historische kader echter primair:
41 Over strofische vormen in M.v.N.: A. Nijhof, ‘De strofische vormen in de Mariken van
Nieumeghen’ in Levende Talen 1965, pp. 368-370 en R.L.J. Bromberg, ‘N.a.v. het “sonnet”
in de Mariken van Nieumeghen’ in Levende Talen 1969, pp. 657-659; ook nog: ‘De plaats
van Moeyes dood...’, p. 41. Over de taal ook: Muller, ‘Een en ander...’, pp. 235-6 en Van
Mierlo, ‘Over vorm en dichter van Mariken van Nieumeghen’ in VMA 1949, p. 73 e.v.
42 Bijv. in Van heer Frederick van Jenuen (vgl. ed. W.L. Braekman, Sint-Niklaas 1980, p. 8),
Die Historie van Peeter van Provencen (vgl. Pierre Vinck in Jaarboek De Fonteine 1976-7,
deel I, p. 29), De historie van Jan van Beverley, Buevijn van Austoen en de Destructie van
Troyen. Over beide laatste: W.M.H. Hummelen, Versdialogen in prozaromans, intreerede
Nijmegen, 21 okt. 1971. Vgl. nog A. de Maeyer, ‘Volksboeken en dramatische poëzie’ in
Wetenschapp. Tijdingen 15 (1955), kol. 6-10.
43 Vgl. de beschrijving van J. Koopmans (ed. 1917): ‘De verteller houdt, bij wijze van spreken,
de draad vast. Nu en dan laat hij “halen”; de voorhang gaat open en evenveel malen wordt
een stukje van de “wonderlicke historie” in beeld vertoond door de spelers. Dan sluit hij het
“toneel” en neemt zijn verhaal weer op’ (vgl. D.C. Tinbergen in NTg. 12 (1918), p. 220 en
Wolthuis, Duivelskunsten, p. 69).
Mariken van Nieumeghen