Mariken

29
dan ook beter met de zware boetedoeningen van Jan van Beverly of Robrecht de
Duyvel te vergelijken die als wildeman of nar eveneens een uiterlijk als mens gefnuikt
en in hun lichaam verminkt bestaan gingen leiden. Zoals in M.v.N. is trouwens ook
Jan van Beverley's lot met een biechtcomplicatie verbonden: de zonden van de
heremiet waren zo groot dat zelfs de paus ‘gheenen raet’ kon vinden welke penitentie
hij hem zou ‘setten’ 35 . Secundair zijn de biechtcomplicatie en het wonder der ringen
echter niet in die zin dat ze zonder meer gemist zouden kunnen worden. Integendeel.
De biechtcomplicatie, uitlopend op een wonder, is een voor de aard en structuur van
het verhaal noodzakelijk gegeven. Dat Mariken met de duivel heeft geleefd en dus
zwaar heeft gezondigd, krijgt pas betekenis in het licht van de latere biechtcomplicatie:
zonder dit klemmende probleem reduceert men de Historie tot de onevenwichtige
geschiedenis van een meisje dat zeven jaar met de duivel heeft geleefd en... daar
berouw over krijgt. Als verhaal heeft deze geschiedenis een eigen aparte spanning
en complicatie in de afwikkeling nodig. Zoals Beatrijs Beatrijs niet is zonder het
‘probleem’ van de terugkeer naar het klooster na haar berouw, of zoals Theophilus
Theophilus niet is zonder het probleem van het duivelspakt na zijn bekering, zo is
Mariken Mariken niet zonder de biechtcomplicatie na haar bevrijding van Moenen.
Zoals in Beatrijs en Theophilus het directe ingrijpen van Maria de berouwvolle
zondaar uit de impasse haalt, zo wordt ook in M.v.N. het biecht- en penitentieprobleem
opgelost door het miraculeuze ingrijpen van een engel die haar van de ringen verlost 36 .
Zonder deze elementen veralgemeent en vervaagt de bijzondere legende van Mariken
van Nieumeghen tot niets meer en niets anders dan een soort Verloren-Zoon
35 Dit es die historie ende leven vanden heilyghen heremijt Sint Jan van Beverley, ed. G.J.
Boekenoogen, Leiden 1903, p. 23 en Robrecht de duyvel, uitg. door Rob Resoort, Muiderberg
1980, pp. 86-91. Voor andere biechtcomplicaties zie men nrs. CXXXII en CLXXXIII in De
Vooys' Middelnedl. Marialegenden, dl. 1, p. 280 en 419 en Middelnedl. stichtelijke exempelen,
pp. 25 en 76-77.
36 Vgl. nog L.C. Michels, ‘Het spel van den sacramente vander Nyeuwer vaert’ in Ts. voor
Taal en Letteren 19(1931), pp. 94-97 en vooral G. Stuiveling, ‘De zonden van Theophilus’
in NTg. 56 (1963), pp. 1-9. De ‘biecht’ M.v.N. dus wel een heel andere functie (vóór het
wonder) dan in de Beatrijs (na het wonder).
Mariken van Nieumeghen