Mariken

14
Al zijn de houtsneden van D, ook naar keuze en plaatsing, oorspronkelijker dan die
van A, toch is A onze oudste M.v.N.-druk. Aan de hand van houtsnede 3 die ook in
een andere Vorsterman-editie voorkomt, namelijk in de Historie van Margarieten
van Limborch, verschenen op 1 oktober 1516, kon de datering van A, aanvankelijk
op ca 1518 gesteld, nader omschreven worden tot omstreeks 1515 11 . D wordt op
grond van het drukkersmerk en de twee ‘vreemde’ houtsneden die ook nog in andere
Doesborch-drukken voorkomen (zie noot 8), omstreeks 1518 gesitueerd 12 . Omdat
niet A, maar D de oorspronkelijke houtsneden heeft, mag men veronderstellen dat
aan A nog wel een oudere Nederlandse M.v.N.-druk is voorafgegaan, mét de
oorspronkelijke houtsneden (van D)... en dus ook met de oorspronkelijke schikking
ervan.
Over de latere overlevering kunnen we kort zijn. Uit de zestiende eeuw is verder
niets bewaard. Eerst uit de vroege zeventiende eeuw kwamen nog drie drukken tot
ons. Ze gaan langs om- en kronkelwegen terug op ‘A’:
1 U: Utrecht, Herman van Borculo, 1608 ('s-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek
190 C 30): ontroomste versie. In de geest van de hervorming is Maria vervangen
door God of Christus en worden de mis en het H. Sacrament niet genoemd 13 .
2 S: Antwerpen, Pauwels Stroobant, 1615 (Gent, Universiteitsbibliotheek R 681) 14 .
3 Str: nadruk van S. (Gent, Universiteitsbibliotheek R 1279) 15 .
Op 16 april 1621 werd M.v.N. met andere volksboeken als Parthenoples, Malegijs,
Het Bagijnken van Parijs, Robrecht de Duyvel en Uilenspiegel door de bisschop van
Antwerpen voor school- én privé-gebruik verboden. De bezwaren hadden vooral
betrekking op de krasse taal van de Moeye (o.m. haar allusie op incest) en de
11 Kronenberg in Het Boek 31 (1952-4), p. 133 en ed. Debaene, p. 6, noot 1.
12 Kronenberg, ‘De houtsneden...’, pp. 185-6; Naar de Letter 1, p. 20.
13 Naar de Letter 1, pp. 10-11 en 24-25.
14 Ibid., pp. 11-12 en 25-26.
15 Ibid., pp. 12 en 27-28.
Mariken van Nieumeghen