Mariken

163
geplaatst (L. Roose, ‘Dwelck den mensche aldermeest tot consten verwect. De poëtica
der Brabantse rederijkers in 1561’ in Hulde-album Prof. dr. J.F. Vanderheyden, p.
99).
508-513 Rethorijcke en is...: vgl.
Alle dat const genaemt wordt opder aerden,
machmen duer nerstigheydt leeren metter tyt;
maer Rethorica, seer hooge van waerden,
can niemant duer syns selfs crachte aenvaerden;
want tes een gave van Godt gebenedyt
(K. Ruelens, Refereinen en andere gedichten uit de XVIe eeuw, verz. en afgeschr.
door Jan de Bruyne, Antwerpen 1880, dl. 2, pp. 36-7, str. 3, v. 1-5 - refrein van
Amsterdamse red. Egbert Meynert) en:
Lesen/argueren/tellen munten singhen
Tfirmaments bedwinghen/swerlts omringhen
Crijchtmen duer arbeyt mer sonderlinghen
rethorica meest wt der naturen cracht
haren geest verpacht
(Stijevoorts Refereinenbundel, refr. CLXVI, v. 73-77. In de eerste verzen herkent
men achtereenvolgens: grammatica, dialectica, aristmetica, musica, astronomie en
geometrie: vgl. F. Kossmann, ‘Over enige vaktermen en begrippen bij Molinet en
De Casteleyn’ in T.N.T.L. 70 (1952), p. 164). Vgl. v. 512-3 nog met ‘dus concludeeric
voor alle sinnen/dat rethorica bloyt/Bouen alle consten... want goods geest laetse ons
ghewinnen’ (Stijev., refr. LVII, v. 71-4). De opvatting dat vooral retorica een gave
van de H. Geest is, was algemeen verspreid: vgl. Soens, ‘Onuitgegeven gedichten
van Anna Bijns’ in Leuv. Bijdr. 4 (1900-02), refr. XII, pp. 251-3 (vooral str. c, v. 3);
J.J. Mak, De gedichten van Anthonis de Roovere, Zwolle 1955, p. 132 (vooral v.
9-10); Stijev. refr. LVII (ed. Lyna en Van Eeghem, dl. 1, p. 108, v. 5-8; p. 110, v.
58, 74), refr. CLXVI (ed. dl. 2, p. 64, v. 29). Zie vooral L. Roose, ‘Lof van retorica.
De poëtica der rederijkers. Een verkenning’ in Liber Alumnorum Prof. dr. E.
Rombauts, Leuven 1968, p. 116 e.v.
522 Want rethorijcke...: deze regel ook in D: ‘whyle that I must nedes shewe unto
you that poynte of iemotrye than muste ye all kepe our pece & speke no more/for
rethoryke wyll be harde’. Verder blijft ‘rethoryke’ hier geheel aan het tonen van ‘that
poynte of iemotrye’ ondergeschikt.
524-555 O Rethorijcke...: refrein waarvan geen der drie strofen op dezelfde manier
gebouwd is (vgl. Van Mierlo in VMA 1951, p. 177): de eerste strofe heeft binnenrijm,
de tweede kettingrijm, de derde ‘dobbel steerten’ (verdubbeld b-rijm). De prince
heeft een afwijkende stokregel (zelfs ander rijmwoord!). De tweede en derde strofe
hebben hetzelfde rijmschema ababbcbcc. De eerste strofe is onregelmatig: abcabcdee.
Leendertz (p. 301) waagde de volgende reconstructie:
Mariken van Nieumeghen