Mariken

11
(slordig gedrukt, geen ornamenten) 7 . Bovendien geeft D ook in de keuze en plaatsing
van de houtsneden blijk van meer inzicht in de betekenis van de tekst dan A. Men
zie bijvoorbeeld het titelblad: A heeft hier als illustratie een afdruk van de eerste
houtsnede van de reeks, voorstellende ‘het afscheid van Mariken van haar oom’. Wie
het titelblad omslaat, krijgt onmiddellijk weer hetzelfde plaatje te zien, want juist in
het begin van het verhaal komt dit te pas. De historie van M.v.N. is echter niet het
verhaal van Mariken die afscheid neemt van haar oom, maar, zoals de titel zegt, van
Mariken ‘die meer dan seven iaren metten duvel woende ende verkeerde’. Zo
formuleert het ook de titel van het Engelse boek: ‘Here begynneth a lyttell story that
was of a trwethe done in the lande of Gelders of a mayde that was named Mary of
Nemmegen that was the dyvels paramoure by the space of .vij. yere longe’. Als
titelillustratie heeft D dan ook veel juister de derde houtsnede van de reeks gekozen,
voorstellende: ‘Mariken, gezeten naast een dikke haag, in gesprek met de duivel,
deze laatste als een geleerde gekleed in toga en met twee hoorns op het hoofd’. Juist
de twee hoorns, die in het verhaal nergens worden vermeld, wijzen erop dat deze
houtsnede ook oorspronkelijk als titelbladillustrie is bedoeld. Op het titelblad moest
immers voor iedereen duidelijk zijn dat hier een ontmoeting van een meisje met de
duivel werd verbeeld. Twee hoorns, al komen ze dan niet in het verhaal te pas, waren
daarvoor veel meer geschikt dan het ‘verzworen oog’ waarmee de duivel in het
verhaal is getekend.
A en D zijn beide als prozaroman ingericht: het verhaal is ingedeeld in kapittels
met een korte, de inhoud van wat volgt samenvattende ‘titel’. De houtsneden nu zijn
illustraties van datgene wat langs deze samenvattende titels als te illustreren wordt
aangereikt. Daarom geen houtsneden van herbergscène of wagenspel die in A noch
in D in de hoofdstuktitels worden vermeld, maar bijvoorbeeld wel van Mariken die
van haar tante weggaat (houtsnede 2: vgl. de titels ‘Hoe Mariken van haerder moeyen
schiet ende uut
7 Vgl. J.W. Muller, ‘Een en ander over Mariken van Nieumeghen’ in Taal en Letteren 15
(1905), pp. 227-228 en Naar de Letter 1, pp. 18-19.
Mariken van Nieumeghen