Milieubeleid - Oapen

Eerst de efficiencyvraag of het kan. In technische zin is het adagium 'de vervuilerbetaalt' niet altijd te operationaliseren. Problemen doemen op als de vervuilerbuiten de eigen jurisdictie valt (kalimijnen in Frankrijk), als de vervuiler nietof slechts met zeer veel moeite of kosten op te sporen is, of als de maatschappelijke(grens)kosten van de vervuiling moeilijk vaststelbaar zijn. In a1 diegevallen is een nadere afweging noodzakelijk, soms om tot een andere jurisdictieof tot internationale afspraken te komen (bijv. via het Rijn Actieplan),soms om tot een makkelijker toegankelijk interventiepunt te komen (emissiesaanpakken via de inzet - 'input' - van produktiemiddelen, in plaats van bij de'output').Dan de legitimiteitsvraag of het moet. Anders gezegd, of het adagium 'devervuiler betaalt' aansluit bij het rechtsgevoel en derhalve maatschappelijkeaanvaarding vindt. Ook hier spelen schaal en regelkring een eigen rol. Als 'hetbuitenland' niet meedoet kan een binnenlandse regulerende heff~ng alsonereus worden ervaren, wanneer daarmee de concurrentiepositie wordtbedreigd. Een andere legitimiteitsvraag wordt opgeroepen door de eis van eenbetrouwbaar en bestendig overheidsgedrag: wie eerst WIR-premies geeft opvarkensstallen heeft een goede argumentatie nodig voor een mestheffing,zolang die stallen nog niet zijn afgeschreven. Die argumentatie is mogelijk tegeven - de wereld verandert, en daar moet het beleid zich bij aan (mogen)passen - maar het vraagt we1 bijzondere aandacht.Meer in het algemeen kan een legitimiteitsprobleem gelegen zijn in de opvattingdat het laten betalen voor vervuiling het 'recht' op een ten principale ongewenstgedrag gunt aan wie het kan betalen. Dat toedelingsmechanisme isevenwel inherent aan een maatschappelijke ordening op basis van koopkracht,consumentensoevereiniteit en ruilrechtvaardigheid, waardoor dit bezwaarslechts kan gelden voor zover de gemeenschap aanspraken op delen van hetmilieu tot de maatschappelijke grondrechten rekent, waarop iedereen zondergei'ndividualiseerde tegenprestatie aanspraak kan maken. Voor de overigemilieu-aanspraken geldt dan a contrario dat zij op basis van ruilrechtvaardigheid,en niet naar draagkracht verdeeld zouden moeten worden.Het principe 'de vervuiler betaalt' impliceert, dat de kosten van (bestrijdingvan) milieuvervuiling in rekening moeten worden gebracht daar waar doorbesluitvorming beslag wordt gelegd op schaarse milieufuncties. Het meestdoelmatige aangrijpingspunt voor het in rekening brengen van de milieukostenvan produkten en produktieprocessen zal in de regel de producent danwe1de detailhandelaar zijn. Heffingen die aangrijpen bij vervuilend gedragdrukken op goederen en diensten aan de bestedingszijde van de inkomenskringloop,maar worden eveneens door personen gedragen ('things do not paytaxes, people do'). Deze personen zijn niet noodzakelijk de juridische afdrachtplichtigen.Die zullen, net als bijvoorbeeld bij de BTW, trachten de heffingzoveel mogelijk af te wentelen op de afnemers.De vraag is nu of afwenteling van milieulasten onwenselijk is 'I7. Daarbij moeteen onderscheid worden gemaakt tussen afwenteling naar afnemers, en voortwentelingin de loonkosten en naar toekomstige generaties.Doorberekening van milieukosten aan de afnemers is niet noodzakelijkbezwaarlijk. In een georienteerde markteconomie is de mate waarin eenstijging van de factorkosten (kapitaal, arbeid of milieu) kan worden doorberekendin de afzetprijzen afhankelijk van de marktstructuur en van de matewaarin concurrenten in de Europese Gemeenschap en daarbuiten met een-"'1 Zie eveneens het antwoord van de Sociaal-Economische Raad op een desbetreffende vraag van minister Nijpels, in Advies NationaolMilieubeleidsplan, op.cit.. blz. 34-36.