Milieubeleid - Oapen

Vorm en inhoudvan het milieubeleid5.1 InleidingIn de hoofdstukken 2,3 en 4 is een objectieve rationaliteit van het overheidsbeleidverondersteld, als vertrekpunt voor het modelleren van gedragsreactiesbij het publiek. Op grond van een helder inzicht in milieuproblemen en vanuiteen democratische gezindheid beperkt of verandert de overheid gedragsparametersof bei'nvloedt zij het gedrag van het publiek onder andere via socialeregulering. In zo'n model wordt de overheid niet gehinderd door informatietekorten(of -kosten), weet zij wat zij mag, moet en wil, en handelt zij dienovereenkomstig'.Het publiek - burgers en bedrijven - is in de voorafgaande hoofdstukken a1meer vrijheid gelaten in zijn gedragsreacties op het overheidsbeleid: van henwordt een subjectief rationeel handelen verondersteld, dat ruimte laat voor demacht der gewoonte, 'satisficing behaviour', wensdenken, behoefte aan zelfbindingen perceptieproblemen; kortom, voor a1 datgene wat sociologie enpsychologie aan de theorie van het consumenten- en producentengedraghebben bijgedragen. De subjectieve benadering versoepelt het rationaliteitsbegriptot de interpretatie dat mensen een (min of meer) doelbewuste ordeningaanbrengen in hun voorkeuren (hun behoeften rangschikken) en zich in hunhandelen als regel (niet noodzakelijk altijd) richten naar hun behoeften- enwaardenpatroon, wat dat ook inhoudt. De daaruit voortvloeiende veronderstellingvan regelmaat in het menselijk handelen verschaft, in combinatie met dewet van de grote aantallen, een mate van voorspelbaarheid van (reacties op)veranderingen in randvoorwaarden in de modellering van het keuzegedrag, endaarmee een grondslag voor beleidsanalyse '.In dit hoofdstuk wordt erkend dat niet alleen de reacties op veranderenderandvoorwaarden in subjectieve rationaliteit tot stand komen, maar ook deveranderingen in die randvoorwaarden z15lf. Want 'de overheid' is niets menselijksvreemd; zij heeft een pluriforme gestalte, waarin ook binnen een bepaaldebestuurslaag nog grote verschillen in stijl, cultuur en gedrag bestaan. Ookoverheden handelen subjectief rationeel als zij randvoorwaarden beperken ofveranderen (directe, financiele of privaatrechtelijke regulering), of voorkeurenbei'nvloeden (sociale regulering). Milieubeleid komt, zoals alle beleid, uiteindelijktot stand uit de interactie van de subjectieve rationaliteiten van overheiden publiek in de bepaling van wat er mag (rechten), wat er moet (plichten), enwat men wil (voorkeurenAegitimiteit). Voor het milieubeleid geldt daarbijmeer dan voor welk ander beleid dan ook de noodzaak tot het bevorderen vanzelfbeperking in het veroorzaken van ongewenste externe effecten.Rechten, plichten, legitimiteit en overheidsgedragDemocratische overheden ontlenen hun legitimiteit en continui'teit aan hunvermogen het beleidsaanbod af te stemmen op wat hun achterban (constituency)vraagt of aanvaardt in termen van rechten en plichten. Evenals ondernemersproberen zij daarbij de voorkeuren van die achterban te be'invloedendoor het hanteren van informatie, transactie, gezag en macht.'1 Het gaat bii deze objectieve rationaliteit om 'consistent, future oriented and instrumentally efficient behaviour'. Zie]. Elster,The cement ofsociety; Cambridge, Cambridge University Press. 1989. blz. 35.'1 Zie D.]. Wolfson. Publieke sector en economische orde; Groningen. Wolters-Noordhoff, 1988, blz. 9-22.WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBEIAEID