Milieubeleid - Oapen

Analyse van de milieuproblematiek2.1 InleidingIn de bestuurlijke traditie van de jaren zestig en zeventig is het milieubeleid ineerste instantie opgezet vanuit het uitgangspunt dat de overheid in staat is desamenleving te transformeren aan de hand van politiek overeengekomen doelstellingen.In die opzet paste een overheidsbeleid dat sterk steunde op directeregulering met verboden, voorschriften en vergunningen. Dit riep een groteinformatiebehoefte en handhavingslast op, waardoor de overheid in hoge mateoverbelast is geraakt. Daarbij komt dat het milieubeleid zich steeds verder verbreedt,inhoudelijk zowel als ruimtelijk, waarbij de ruimtelijke dimensie en deerkenning van het ecologisch en economisch steeds meer grensoverschrijdendekarakter een heel eigen bestuurlijke problematiek met zich brengt. Die steedsvollere beleidsagenda vraagt om hernieuwde aandacht voor het onderscheidenvan noodzakelijke, onvermijdbare overheidstaken en functies die in beginseldelegatie en decentralisatie verdragen danwel juist behoeven.Het traditionele milieubeleidsinstrumentarium is bovendien niet goed afgestemdop de milieuproblematiek: het beleid is in hoofdzaak op effecten gerichten heeft geen greep op de autonome dynamiek van de groei en op de bronnenvan verstoring. In hoofdstuk 1 werd de voortgaande groei van produktie en consumptiea1 aangewezen als de oorzaak van veel milieuproblemen. Het strevennaar vergroting van het besteedbare inkomen is algemeen aanwezig. Ookwordt door steeds meer personen financiele zelfstandigheid geambieerd.Vroegere zelfstandigheid van jongeren, uitstel van gezinsvorming, nieuwerelatievormen en echtscheiding leiden tot een vergroting van het aantal huishoudens.Deze 'individualisering' van de consumptie doet zich ook binnen huishoudensvoor: ieder een eigen TV, auto enzovoort. Deze dynamiek vormt eenstuwkracht op zich en vertaalt zich bijvoorbeeld weer in een grotere mobiliteitsbehoefte.De ervaring leert dan ook dat de marginale consumptiequotezonder een consequente gedragsbei'nvloeding een milieu-onvriendelijke invullingkrijgt, met name op het gebied van mobiliteit en afval. Willen de in hetNationaal Milieubeleidsplan (NMP(-plus)) geformuleerde doelstellingenworden gerealiseerd, dan zijn diepgaande ingrepen in het gedrag vanproducenten en consumenten noodzakelijk. Deze gedragsbei'nvloeding moetcentraal staan in het milieubeleid.In dat licht wordt de milieuproblematiek hier geanalyseerd als een vraagstukvan de maatschappelijke ordening. Daartoe wordt in paragraaf 2.2. een drietalordeningsmechanismen onderscheiden, die het keuzegedrag van maatschappelijkeactoren kunnen sturen. Het milieuprobleem kan dan worden beschrevenals een voorbeeld van marktfalen. Bij milieubeleid gaat het er om hoe hetmilieu-aspect expliciet in het keuzegedrag wordt betrokken. Dat komt aan deorde in paragraaf 2.3. Tot slot wordt in paragraaf 2.4 de methode gei'ntroduceerddie aan dit advies ten grondslag ligt.2.2 Het milieu als vraagstuk van maatschappelijk verkeer2.2.1 De ordening van het maatschappelijk verkeerHet maatschappelijk verkeer kan worden geordend in een drietal mechanismen:bevel, transactie en overlegloverreding, waarin de verschillende participantenin dat verkeer (de overheid, het bedrijfsleven, maatschappelijke orga-