Milieubeleid - Oapen

2.2.2 Milieu als ordeningsprobleemTegen deze achtergrond plaatst de raad het eigentijdse milieubeleid. De milieuproblematiekwordt gekenschetst door wat we1 de 'tragedy of the commons'wordt genoemd: onvoldoende onderkende schaarstesituaties die leiden tot eenchronische, onduurzame uitputting van gronden, bevordering van erosie en,meer in het algemeen, te sterke doorbreking van kringlopen en aantasting vanreproducerende systemen. Zolang visgronden niet worden bedreigd door overbevissingof gemene weiden niet door overbegrazing, is een verkaveling vanhet gemenebest (de 'commons') niet nodig om het maatschappelijk verkeer teregelen. Meer en meer is echter sprake van 'rivaliserende' aanspraken, waarbijhet gebruik van de BBn ten koste van dat van de ander gaat. Dat dwingt toteen zorgvuldig beheer om aanspraken op nieuwe schaarste binnen de perkenvan een 'milieugebruiksruimte' te houden. Zo'n milieugebruiksruimte geeftaan welk gebruik zich verdraagt met het wenselijk geachte reproducerendvermogen van onze natuurlijke omgeving. Het probleem is nu dat deze milieugebruiksruimteveelal nog bepaald moet worden. Het milieu wordt immersgezien als een collectieve gebruiksruimte en aanspraken op die ruimte wordenniet gecoordineerd in termen van gei'ndividualiseerde hoeveelheden, gebruiksrechtenen prijzen, zoals op een markt 3. De milieuproblematiek kan zo wordenbeschreven als een klassiek voorbeeld van marktfalen. Alle oorzaken van datfalen zijn rijkelijk vertegenwoordigd, om te beginnen a1 omdat informatie overde schaarsteverhoudingen ontbreekt.Als de coordinatie van het maatschappelijk verkeer op een dergelijke manierdisfunctioneert, krijgen individuen a1 gauw het gevoel dat het probleem bovenhun macht gaat, dat hun eigen, mogelijk opperbeste bedoelingen geen zodenaan de dijk zetten. 'Wat helpt het, als ik de trein neem, wanneer mijn plaats inde file door een andere auto wordt opgevuld?'; 'Waarom zou ik mijn mestboekhoudingbijhouden als ik nog maar moet afwachten of mijn buurman dat ookdoet en de controle door de overheid nog zeer onzeker is?; 'Waarom zou ik mijdruk maken over dat verwaarloosbare Nederlandse aandeel in het gat in deozonlaag? Zo ontstaan de bekende 'prisoners' dilemma's' uit de speltheorie, diede volkswijsheid formaliseren dat a1 te goed buurmans gek is. Het traditioneleprisoners' dilemma beschrijft twee van eenzelfde misdaad verdachte gevangenendie, ieder solitair opgesloten en verstoken van informatie over elkaars getuigenis,elkaar belasten. In zijn gedragsbeschrijving steunt dit theorema derhalveop (1) het ontbreken van informatie over het gedrag van (de) ander(en) en (2)het eigenbelang als verklaring voor het gedrag.Naar de mate dat de ordening van het maatschappelijk verkeer de zekerheidkan bieden dat de overeengekomen milieugebruiksruimte naar behoren wordtbeheerd en alle betrokken actoren daarbij met hun verantwoordelijkheidgeconfronteerd zullen worden (de vervuiler is verantwoordelijk), zullen 'prisoners'dilemma's' overgaan in 'assurance games'. Het gedrag van de ander wordtbeter voorspelbaar als gevolg van verbeteringen in de informatie en het sanctiebeleid.Iedereen gedraagt zich dan in de zekerheid dat dit gedrag ook van eenander wordt gevraagd. Deze situatie kan bijvoorbeeld worden bereikt door hetpubliekrechtelijk danwel privaatrechtelijk transactiemechanisme in teschakelen. Dit vraagt als regel om een individualisering van gebruiksrechtenmet heldere uitsluitingssancties en met prijzen als informatiedragers vanschaarsteverhoudingen. Het transactiemechanisme stelt de optimalisatie vanhet omgaan met schaarste dus centraal.3] B. Goudswaard, Ongeprijsde schoorste; 's-Gravenhage, Van Stockum. 1971; R. Hueting, Nieuwe schoorste en economische groei;Amsterdam, AgonlElsevier, 1974: H. Folmer, 'De prijs van het milieu': in: Geiintegreerd milieu-onderzoek: Milieudag KNAW, 3 april1990. blz. 41 -55.WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID