Milieubeleid - Oapen

Keuze van instrumenten4.1 InleidingIn dit hoofdstuk wordt een methode ontwikkeld voor optimale instrumentkeuzein het milieubeleid. Het uitgangspunt hierbij is dat milieuproblemen inessentie vragen om gedragsverandering van instellingen en personen. Of hetnu om klimaatverandering, vermindering van de soortendiversiteit of omwaterverontreiniging gaat, steeds betreft het problemen die ontstaan doormenselijk gedrag. Bij milieubeleid is dan ook de centrale vraag hoe dit gedragkan worden gewijzigd. Gedragsverandering moet ruim worden opgevat; dezekan ook betrekking hebben op productieprocessen en technieken, bijvoorbeeldbij de keuze van andere technologieen. De eerste stap in de te ontwikkelendenkwijze is aan te geven wat er nodig is om de in hoofdstuk 1 gesignaleerdemilieuproblemen te mitigeren. Deze gedragsveranderingen worden beschrevenin paragraaf 4.2.In hoofdstuk 3 zijn de hoofdsoorten van instrumenten behandeld, die de overheidkan toepassen om gedrag te bei'nvloeden. Daarbij is een dubbele indelinggehanteerd naar de soort van overheidsoptreden en naar gedragsmechanismendie daarmee tot stand worden gebracht.In dit hoofdstuk wordt, ten behoeve van een overzichtelijke presentatie, aangeslotenbij de gangbare indeling van instrumenten in de categorieen directeregulering, financiele regulering en sociale regulering. Hieraan wordt de categorieprivaatrechtelijke instrumenten toegevoegd. lbt deze vier categorieenbehoren onder meer de volgende instrumenten:Directe regulering: gedragsvoorschriften;Financiele regulering: regulerende hefingen, milieubelastingen, subsidies,verhandelbare vergunningenl;Privaatrechtelijke regulering: aansprakelijkheid, eigendomsrechten, verhandelbarevergunningen 2;Sociale regulering: voorlichting, informatieplicht, milieu-effectrapportage,convenanten, milieukeur, subsidies aan milieu-organisaties, bedrijfsinternemilieuzorg.Voor de keuze van het optimale instrumentarium moeten de eigenschappenvan de instrumenten worden gerelateerd aan kenmerken van het op te lossenprobleem en aan algemene criteria van goed bestuur. Daartoe wordt in dithoofdstuk allereerst gepoogd enige orde te scheppen in de veelheid aan problemendie onderwerp vormen van het milieubeleid. De situatiekenmerken dierelevant zijn voor de instrumentatiekeuze worden afzonderlijk beschreven inparagraaf 4.3; de verdere uitwerking van de methode volgt in de paragrafen 4.4en 4.5.Deze analytische werkwijze acht de raad onontbeerlijk om tot uitspraken overinstrumentering te komen die de casui'stiek te boven gaan. De decompositievan de vele milieuproblemen naar een beperkt aantal relevant te achtensituatiekenmerken maakt vervolgens weer een recompositie mogelijk. Dezeherordening vindt op twee manieren plaats, namelijk vanuit de onderscheidensituatiekenmerken (par. 4.4) en vanuit een aantal uiteenlopende milieuproblemen(par. 4.5). De eerste benadering leidt tot een typering van milieuproblemenop basis van de belangrijkste situatiekenmerken. In de tweedebenadering worden enkele belangrijke problemen ontrafeld naar de in het'1 Het instrument verhandelbare vergunningen wordt -rowel bii financiele als bij privaatrechtelijke regulering ingedeeld.'1 Idem.