Milieubeleid - Oapen

domein van de efficiency. De ervaring leert hier dat het, op den duur althans,goedkoper is de milieudimensie van de schaarste 'aan de bron' tot gelding tebrengen dan door correctie van het produktieresultaat ('end of pipe'); voorkomenis immers beter dan genezen. In het transformatieproces grijpt eenstructureel op duurzaamheid gericht milieubeleid dan ook bij voorkeur aan bijde produktievoorwaarden (inputs), bijvoorbeeld door nieuwe, milieuvriendelijketechnologie of een beter grondstoffengebruik te bevorderen. Subsidiaireaangrijpingspunten liggen bij het produktieproces of het produktieresultaat.De organisatietheorie leert ons echter dat ingrijpen van buitenaf in hetproduktieproces bezwaarlijk kan zijn. Produktieprocessen zijn voor buitenstaandersvaak onvoldoende toegankelijk en interventie tast de eigen verantwoordelijkheidvan de betrokken actoren voor het optimalisatieproces aan ?De rechterhelft van figuur 2.2 beschrijft de vraagzijde, waarin intermediaireen eindgebruikers van produkten a1 dan niet tevreden gesteld worden. Dit ishet domein van de effectiviteit, de mate waarin het resultaat van het voorafgaandetransformatieproces aan (objectiveerbare) verwachtingen voldoet ende waardering daarvoor in de subjectieve individuele nutsbeleving. Hoewelhet uiteindelijk om deze behoeftebevrediging of satisfactie gaat, is het individuelenut geen operationeel aangrijpingspunt voor het beleid; smakenverschillen nu eenmaal. Het operationele aangrijpingspunt is hier dan ook heteffect, de geobjectiveerde nuttigheid van het transformatieresultaat, zoals datbijvoorbeeld in de aanschaf van een katalysator of in een selectiever autogebruiktot uitdrukking komt.Kortom, het milieubeleid kan aangrijpen bij de inputs, de outputs en de effectenvan het transformatieproces in de waardevorming, alsmede, in bijzonderegevallen, bij de produktieprocessen. De kunst is daarbij de sociale, financieleen juridische produktie- en consumptievoorwaarden zodanig in te richten datde externe effecten van produktie en verbruik worden ge'internaliseerd; zijmoeten expliciet in het keuzeproces worden betrokken. De integratie vanmilieuwaarden in transformatieprocessen is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheidvan alle betrokken actoren. De locus van interventie zal daarbijafhangen van de structuur van de doelgroep; dit wordt in hoofdstuk 4 verderverduidelijkt. Zo kan bijvoorbeeld in de afvalproblematiek het effect van afvalin de huishoudproduktiefunctie, a1 naar de omstandigheden, worden aangepaktin de afvalinzameling en afvalverwerking danwel door aanpassing vande verpakking of van andere produktkenmerken in de voorafgaande produktie-of distributiefase.2.3.3 Welzijn, welvaart en welstandDe milieuproblematiek wordt gekenmerkt door het veronachtzamen van(ongeprijsde) schaarste in het streven naar welvaart. Welvaart is daarbij opgevatals het nut dat mensen, als individu of als gemeenschap, ontlenen aan hetomgaan met schaarste, als de karakteristiek die het economisch aspect van hetkeuzegedrag van maatschappelijke actoren bepaalt. Het welvaartsbegripwordt derhalve gekenmerkt door de economische categorieen nut, schaarste ende mogelijkheid daar iets aan te doen (het 'omgaan met'). Begripsmatig is welvaartdaarmee een subcategorie van welzijn, het ruimere begrip dat ook deniet-economische categorieen omvat die het geluk of de satisfactie bepalen(emoties als liefde, vriendschap, hartstocht, haat). Op zijn beurt is welvaartweer een ruimer begrip dan welstand of produktie als zodanig, waarin deexterne milieu-effecten niet begrepen zijn. Het milieubeleid is er juist opgericht deze externe effecten expliciet binnen het afwegingskader te brengen'1 M.L. Hoeksema en M. Mellink, Ins &Outs, Achtergrondstudie t.6.v. de Commissie Finoncieringsstructuur Onderzoek en Ontwikkeling;Zoetermeer. Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Zwolle. Volder & Co.. 1985.