Milieubeleid - Oapen

gedrag willen bei'nvloeden, zullen zich op deze subjectief rationele perceptiesmoeten richten en niet op wat zij objectief rationeel zouden achten.De 'zwakke' veronderstelling van een subjectief rationeel gedrag van consumentenen producenten suggereert slechts dat mensen een min of meer doelbewusteordening aanbrengen in hun voorkeuren en zich in hun handelen alsregel richten naar hun behoeften- en waardenpatroon. Die veronderstelderegelmaat verschaft een mate van voorspelbaarheid van gedragsreacties opveranderingen in randvoonvaarden in de modellering van het keuzegedrag endaarmee een grondslag voor beleidsanalyse. Daarbij moet we1 sprake blijvenvan een min of meer doelbewuste keuze op basis van een verstandelijke motivatie5. Irrationele afwijkingen van de resultaten van een subjectief rationeelhandelingspatroon moeten worden geneutraliseerd door de wet van de groteaantallen.In de in dit rapport gevolgde methode van afnemende abstractie wordt hetoptreden van gedragsbeinvloedende actoren in de hoofdstukken 3 en 4 vooralsnogals objectief rationeel verondersteld: op grond van een volkomen inzicht enefficien instrumentkeuze beperkt of verandert de overheid gedragsparametersof stelt de schadeverzekeraar de bonus/malus trap vast, niet gehinderddoor informatietekorten of -kosten. Deze opzet is gekozen om het potentieelvan het instrumentarium in het licht te kunnen stellen. In hoofdstuk 5 wordende gevonden uitkomsten dan naar de werkelijkheid gereduceerd, door metname ook voor het overheidsgedrag zelf een subjectieve rationaliteitsveronderstellingin te voeren.2.3.2 lngangen voor beleidOm het milieu-aspect expliciet in het keuzeproces te kunnen betrekkenmoeten aangrijpingspunten voor het milieubeleid worden gevonden. Daartoekunnen produktie en consumptie worden opgevat als transformatieprocessen,waarin middelen (inputs) worden omgezet in resultaten (outputs) die eenbepaald effect hebben en een bepaalde waardering genieten 6. Bij milieubeleidgaat het om de integratie van milieuwaarden in de transformatieprocessen.Als milieuwaarden niet of onvoldoende worden meegenomen in de prijzenwaartegen inputs en outputs worden verhandeld of niet (voldoende) totuitdrukking komen in de sociale en juridische randvoorwaarden van transformatieprocessen,verlopen die processen suboptimaal. Het milieu-aspectblijft dan een extern effect, een niet in de afweging van nut en offer betrokkenpositieve of negatieve invloed die uitgaat van het omgaan met schaarste op deproduktievoorwaarden (inputs), de produktieprocessen (throughputs), deproduktieresultaten (outputs) of de behoeftebevrediging (satisfactie). Deze vierinterventiepunten of ingangen voor het beleid zijn verduidelijkt in figuur 2.2.Figuur 2.2Interventiepunten in het transformatieprocesImiddelenProduktiehuishoudens -+ Gebruikershuishoudens+ produktieproces + resultaat + effect + waardering('input') ('throughput') ('output') ('outcome') ('satisfaction')In de linkerhelft van figuur 2.2 wordt de aanbodzijde van het transformatieprocesbeschreven, waar middelen worden omgezet in resultaten. Dit is het'1 Hennipman. Economisch rnotief en economisch principe: Amsterdam. Noord-Hollandsche Uitgeversmij, 1945. blz. 272,278 en 290.6] Zie hierover A. Sen, Commodities ond Copobilities; Amsterdam. North Holland, 1985 en D.J. Wolfson. 'Hoe maakt u het?'; Econo-misch Stotistische Berichten, 27 november 1985.70e jaargang nr. 3533.WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID