Milieubeleid - Oapen

van treinkilometers voor autokilometers is verslechterd (en de concurrentiepositievan de trein is verbeterd). Geconfronteerd met deze nieuwe parametersvalt K terug op zijn best haalbare voorkeursschema I,, door langs de budgetlijnvan P2 naar P, te schuiven **. In I, wordt K verder naar links gedrongen, waarhij in P3 aanzienlijk minder auto rijdt (Ox3) en wat meer gebruik maakt van detrein (Oy,) dan in de uitgangssituatie P,. De verklaring voor de verminderingvan zijn autogebruik valt nu uiteen in een inkomenseffect x,x2, dat de reactievan K beschrijft op de daling van zijn koopkracht (de vermindering van zijn reeelbeschikbaar inkomen) als gevolg van de accijnsverhoging, en een substitutieeffectx2x3, dat de reactie van K op de verandering in de prijs/kwaliteitsverhoudingisoleert. De neerslag van een beleid gericht op manipulatie van parameterwaardeis te schatten op basis van prijselasticiteiten, die de gedragsreactie langseen gegeven voorkeursschema uitdrukken. In de tijd worden de feitelijkegedragsreacties evenwel over- of onderschat, voorzover zij het gevolgzijn van eenverandering van (de ligging van) het voorkeursschema uit hoofde van overredingof, meer in het algemeen, van cultuuwerandering.Deze korte excursie in de prijstheorie demonstreert hoe, met behulp van eenfinancieel instrumentarium, in het eerste geval de mobiliteit als zodanig teruggedrongenkan worden door een combinatie van een vermindering van subsidiesop het openbaar vervoer en een verhoging van de benzine-accijns en, in hettweede geval, bij eenzelfde lastenverzwaring, een effectiever substitutiebeleidgevoerd kan worden ter bevordering van het openbaar vervoer.* Het 'mobiliteitsbudget' is, op zijn beurt, uiteraard de resultante van een voorafgaandeafweging van mobiliteit en overige behoeften in de aanwending van hetbesteedbare inkomen, en als zodanig niet noodzakelijk een constante. Dezecomplicatie, die inherent is aan iedere 'twee goederen-analyse' uit de microeconomie,doet overigens niet wezenlijk ter zake voor het hier ontwikkeldebetoog.** Opgemerkt zij tenslotte dat de verschuiving langs de budgetlijn de essentie vande methode-Slutski is. Slutski, die de budgetrestrictie tot uitgangspunt neemt,trekt de hulplijn ter isolatie van het inkomenseffect en het hierna te besprekensubstitutie-effect van een hefing door het nieuwe evenwichtspunt, en beschrijflhet substitutie-effect vervolgens als een beweging langs de budgetlijn, tenvijl dein de moderne welvaartstheorie meer gebruikelijke methode-Hicks, die wilnagaan wat er aan compensatie nodig is om het oorspronkelijke voorkeursschemauit te voeren, de hulplijn als een raaklijn aan dat oorspronkelijke schematrekt, en het substitutie-effect langs de oorspronkelijke indifferentiecurve laatlopen. Slutski wordt hier gevolgd omdat het nu niet gaat om de compensatieproblematiek,maar om aan te geven welke gevolgen incorporatie van externeeffecten in de financiele keuzeparameters heeft voor het keuzegedrag.--Op (veranderingen in) keuzeparameters zullen individuele actoren ieder voorzich verschillend reageren; die reacties zijn mede afhankelijk van verschillenin percepties. Iedere actor interpreteert en venverkt de hem beschikbare informatieop zijn eigen, voor derden vaak moeilijk te volgen wijze, dat wil zeggenin subjectieve rationaliteit. Zo zal hij in de interpretatie van de prijskwaliteitsverhoudingvan auto en openbaar vervoer wellicht zijn vaste autokosten nietmeewegen, zich meer opwinden over 10 minuten treinvertraging dan over20 minuten in een file, bij regen tot geen prijs uit de auto komen, menen aanzijn stand verplicht te zijn auto te rijden of zich bij zijn keuzes meer laten leidendoor de macht der gewoonte dan door de beschikbare informatie. Doorgaans zalhij bovendien in zijn afwegingen een 'verkorte procedure' volgen, in wat depsycholoog Simon als 'satisficing behaviour' beschreven heeft 4. Actoren die'1 Zie bijvoorbeeld H. Simon. 'From Substantive to Procedural Rationality'; in: Method and Appraisal in Economics; door S. Latsis(red.). Cambridge. Cambridge University Press. 1976, herdrukt in Philosophy and Economic Theory; door F. Hahn en M. Hollis(red.). Oxford. Oxford University Press. 1979.