Milieubeleid - Oapen

punten; bij een voldoende hoog statiegeld wordt het individuele gedrag immers'vanzelf in de richting van inleveren gestuurd. In vergelijking met instrumentendie zich op het gedrag zelf richten, neemt bij statiegeldsystemen het aantal'handhavingspunten' af van het aantal gebruikers van het betreffende goed tothet aantal verkoop- en inleverplaatsen.Privaatrechtelijke instrumenten kunnen in situaties met een groot aantalbronnen het handhavingsprobleem voor de overheid sterk beperken, omdat dedoelgroepleden elkaar dan controleren. Dit vereist we1 een grote en aanhoudendebereidheid om elkaars gedrag te 'volgen' op eventuele onrechtmatigheid.Anderzijds gaat van de jurisprudentie ook een preventieve werking uit.Ook sociale instrumenten zijn in beginsel zeer geschikt in situaties met eengroot aantal bronnen. Bij de beperkte handhavingstaak past echter de kanttekening,dat in situaties waarin de handhavingsproblemen voortkomen uit deaantrekkelijkheid van milieu-onvriendelijk gedrag, een sterke sociale ofandere prikkel nodig is om dit gedrag te veranderen. Hierop wordt naderingegaan bij het situatiekenmerk 'hoge kosten/welvaartsverlies'.Regulering van gedrag door aanpassing van infrastructuur en voorzieningenis naar zijn aard een indirect instrument. Dit type instrument leent zich in hetbijzonder voor situaties met een groot aantal bronnen, als de overheid met relatiefeenvoudige generieke maatregelen alle bronnen tegelijk aanpakt. Zobeschouwd kunnen snelheidsovertreders beter worden aangepakt metverkeersdrempels dan met meer verkeerspolitie.Samenvattend: in situaties met een groot aantal bronnen ontstaan vaak handhavingsproblemenals directe regulering wordt ingezet. Deze problemenkunnen worden voorkomen door een ander aangrijpingspunt te kiezen.Aantal beleidssubjectenHet aantal bronnen (plaatsen waar emissies plaatsvinden) is reeds eerderbehandeld. Hier wordt alleen het aantal personen of organisaties dat te zamende doelgroep vormt beschouwd. In de praktijk zal overigens een groot aantalactoren vaak (maar niet altijd) samengaan met een groot aantal bronnen.Indien de doelgroep uit een groot aantal eenheden bestaat, zijn instrumentendie overleg met de overheid vergen minder geschikt. Dit geldt met name voorconvenanten met individuele actoren. Ook bepaalde vormen van directe reguleringvereisen overleg met leden van de doelgroep. Met name als over deconcrete implementatie van regels met een groot aantal subjecten afzonderlijkonderhandeld moet worden (verg. de Hinderwet), kunnen de kosten voor deoverheid zeer hoog zijn. Vormen van privaatrechtelijke of sociale reguleringkunnen de handhavingskosten voor de overheid aanzienlijk terugbrengenwanneer de doelgroep georganiseerd of organiseerbaar is in BBn of enkele organisaties.De actoren waarmee de overheid dan een te controleren relatieaangaat, kunnen dan tot deze organisaties worden beperkt. Er ontstaat daneen geschakelde principal-agent of netwerkachtige structuur waarbij de metde overheid gemaakte afspraken (privaatrechtelijk of in de vorm van intenties)kunnen worden doorvertaald naar de individuele actoren '.Voor doelgroepen die uit een beperkt aantal personedorganisaties bestaan,kan het efficientievoordeel van verhandelbare vergunningen worden doorkruistdoor strategisch gedrag (zie hfdst. 3). Dit geldt in versterkte mate als desubjecten concurrenten zijn.9] M.E.M. Doorewaard. Milieuwetgeving en het bedrijfsleven; de paradoxale rol van belangenorganisaties; Dissertatie Vrije Universi-teit. Amsterdam. 1990.WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID