ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

114 Türk D›fl Politikas›-I
rin yan›nda savafla dahil olmas› için henüz erken oldu¤una ancak Romanya’n›n
petrol tesislerine yap›lacak hava sald›r›s› için Türk havaalanlar›n›n derhal müttefiklerin
kullan›m›na aç›lmas›n›n istenmesine karar verildi. Bunun d›fl›nda Türkiye’nin
Almanya’ya yapt›¤› krom ihrac›n›n durdurulmas› ve Bo¤azlardan geçen Alman gemilerinin
engellenmesi konusunda da Türkiye’ye uygulanan bask›n›n artt›r›lmas›
kararlaflt›r›ld›.
Moskova Konferans›
Bu dönemde Sovyetler, Türkiye’ye karfl› hoflnutsuzluklar›n› s›kl›kla ifade etmeye
bafllad›lar. Sovyetler, Türkiye’nin tarafs›zl›¤›n›n, Müttefiklerin de¤il, Almanya’n›n
ifline yarad›¤›n› iddia ediyordu. 1943 Ekim’inde ‹ngiliz, ABD ve Sovyet D›fliflleri Bakanlar›n›n
kat›ld›¤› Moskova Konferans›’nda da Ruslar, Türkiye’nin savafla sokulmas›nda
›srar etmifllerdir. Konferans’ta Türkiye’nin 1943 y›l› bitmeden savafla dahil
olmas› gerekti¤i ve bu konuda Türkiye’yle görüflülerek bu iflin bir an önce sonuçland›r›lmas›
gerekti¤i kararlaflt›r›ld›. Sovyet D›fliflleri Bakan› Molotov’a göre, Türkiye’den
savafla girmesinin istenmesi bir “telkin” fleklinde de¤il, bir “emir” fleklinde
olmal›yd›. Amerikal›lara ve ‹ngilizlere göre, Türkiye’ye böyle bir emir verildi¤i takdirde,
kendisine silah yard›m› yapmak zorunluydu ki, o zaman bu yard›m ikinci
cephenin aç›lmas›n› geciktirebilirdi. Bunun için, 1943 y›l› sona ermeden Türkiye’nin
savafla kat›lmas›n›n istenmesine karar verildi.
Konferans’›n savafl aç›s›ndan en önemli sonucu ise ikinci cephenin Fransa’ya
yap›lacak bir ç›karma ile aç›lmas› konusunun netlefltirilmesi oldu.
I. Kahire Konferans› (Eden-Menemencio¤lu Görüflmesi)
Moskova Konferans›’nda al›nan kararlar›n Türkiye’ye iletilmesi için ‹ngiliz D›fliflleri
Bakan› Eden ile Türk D›fliflleri Bakan› Menemencio¤lu 5-6 Kas›m 1943’te Kahire’de
bir araya geldi. Eden, müttefiklerin üs talebi ile Türkiye’nin y›l sonuna kadar
savafla girmesi taleplerini iletti. Türk D›fliflleri ise Eden’a verdi¤i cevapta, üs talebinin
Türkiye’nin do¤rudan savafla girmesi anlam›na gelece¤i gerekçesi ile reddetti.
Savafla girme konusunda ise yeteri kadar yard›m yap›lmad›kça, Türkiye’nin savafla
kat›lamayaca¤› belirtildi. Eden, Türkiye’nin olumsuz cevab›n›n Türk-‹ngiliz münasebetlerini
gerginlefltirece¤ini söylediyse de Türkiye savafla kat›lmay› reddetti.
Türkiye görüflmede Sovyet yay›lmac›¤›ndan duydu¤u endifleyi dile getirdi. Buna
karfl›l›k Eden, Sovyetlerin böyle bir politikas›n›n olmad›¤›, ayr›ca böyle bir niyetlerinin
olsa bile Türkiye’nin savafl d›fl› kalarak bunu de¤ifltirmesinin mümkün
olmad›¤›n› belirtmifltir.
Moskova Konferans› ve Kahire görüflmeleri, Müttefiklerin özellikle de ‹ngilizler
ile Sovyetlerin Türkiye’nin savafla girmeleri konusundaki ›srarl› tav›rlar›n› ortaya
koymufltur. Bu istekteki temel amaç Almanya’n›n bir an önce yenilgiye u¤rat›lmas›
olsa da Müttefiklerin bu iste¤inin arkas›nda yatan nedenler farkl› idi. Sovyetler,
Balkanlarda oluflacak bir ‹ngiliz egemenli¤ini önlemek için, ‹ngilizler ise Ege ve
Akdeniz’in Almanlardan temizlenmesi ve sömürgelerine giden yolun aç›lmas› için
Türkiye’nin savafla kat›lmas›n› istiyorlard›. ABD ise bat›da aç›lacak yeni cepheye
a¤›rl›k verilmesini belirtiyor, Balkanlarda cephe aç›lmas›n›n yanl›fl oldu¤unu savunuyordu.
Türkiye ise kural olarak savafla girmeye karfl› ç›km›yor ancak bunu hem savafl
s›ras›nda, hem de savafl sonras› oluflacak durumun güvenceye al›nmas› flartlar›na
ba¤l› k›l›yordu. Savafl s›ras›ndaki koflul, Türkiye’nin askerî ve ekonomik aç›dan
güçlendirilmesi ve savafla haz›r hâle gelmesi, savafl sonras› içinse endiflelerinin gi-