ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

74 Türk D›fl Politikas›-I
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SORU
D‹KKAT
SIRA S‹ZDE
Türk Hükümeti, Patrik VI. Konstantinos’u 30 Ocak 1925’te s›n›r d›fl› etti. Yunanistan
bu geliflmeyle tepki gösterdi. Bu devlete göre, ilgili kiflinin Patrikhane’ye
ba¤l› olmas› nedeniyle mübadeleye tabi tutulamayaca¤› ve esas›nda bu hamlenin
Türkiye’nin Patrikhane’yi s›n›r d›fl›na ç›karma amac›ndan baflka bir fley olmad›¤›-
d›r. Muhtelit Mübadele Komisyonu’nun Yunan üyesi Eksindaris, Patrik’e kötü muamele
yap›ld›¤›n› söyleyerek üyelikten çekildi. Atina’da 1 fiubat 1925’te büyük bir
protesto mitingi düzenlenerek gerilim t›rmand›r›ld›. Yunanistan ayn› gün Türkiye’ye
protesto notas› göndererek yap›lan ifllemin Lozan’›n hükümlerine ayk›r› oldu¤unu
iletti. Yunan Hükümeti bir ad›m daha atarak Lozan Antlaflmas›’n›n 44.
maddesine dayanarak sorunun ele al›nmas› için 11 fiubat 1925’te Milletler Cemiyeti’ne
baflvurdu. Türk D›fliflleri Bakan› fiükrü Kaya 1 Mart 1925’te Milletler Cemiyeti’ne
söz konusu flikâyet için verdi¤i cevapta, konunun Türkiye’nin bir iç sorunu
oldu¤unu, Patrikhane ile ilgili hiçbir uluslararas› antlaflma ya da konvansiyon maddesi
bulunmad›¤›n›, Yunanistan’›n Patrikhane’yi uluslararas› bir kurum hâline getirmeye
çal›flt›¤›n› öne sürdü. Ayr›ca Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’nin üyesi olmad›¤›
için bu kurumun sorunu ele almaya hakk› olmad›¤›n› belirtti (Macar, 2003:128-
136). ‹ki taraf aras›nda yo¤un bir diplomatik süreç bafllad›.
Türkiye metropolitlerin mübadele edilmemesine karfl›l›k Patrik’in istifas›n› ve
Yunanistan’›n flikâyetini geri çekmesini istedi. Yunanistan Nisan 1925’te bu öneriyi
kabul etti. Sonuçta 22 May›s 1925’te Patrik Konstantinos görevinden istifa etti ve
yerine III. Vasilios getirildi. Böylece pazarl›klar sonucu sorun çözüme kavuflturuldu.
(Macar, 2003:137-138)
Türk-Yunan SIRA iliflkilerini S‹ZDE belirleyen iki temel konu nedir?
Türk-Sovyet ‹liflkileri
Türk Kurtulufl DÜfiÜNEL‹M Savafl› s›ras›nda iki ülke iliflkileri karfl›l›kl› ç›kar ve ifl birli¤i ba¤lam›nda
sürdürülmüfltü. Ancak Lozan Bar›fl Konferans›’nda, Sovyetlerin Bo¤azlar konusunda
Türkiye’den SORU yeterince destek bulmamas› ve Türkiye Komünist Partisi
üyelerinin tutuklanmas› gibi geliflmeler iki hükümet aras›nda bir mesafenin oluflmas›na
yol açm›flt›.
D‹KKAT
Sovyetler Birli¤i, 16 Ekim 1925’te Locarno Antlaflmalar› ile ‹ngiltere, Fransa, ‹talya
ve Almanya aras›nda bir yak›nlaflman›n gerçekleflmesinden endifle duydu. Bunun
üzerine SIRA komflular›yla S‹ZDE iflbirli¤ine gitme, s›n›rlar›n› güvence alt›na alma ve Almanya
ile yak›nlaflarak Bat›l› ülkelerin kendisine yönelik izolasyon politikas›n› zay›flatma
stratejisi izledi. Bu ba¤lamda Türkiye’ye yak›nlaflt›. Asl›nda Türkiye de d›fl
politikada baflta Musul olmak üzere birçok konuda sorunlar yaflad›¤›ndan dolay›
Sovyetler Birli¤i’nin deste¤ine muhtaçt›. ‹ki ülkenin birbirine yak›nlaflmas› üzerine
Türk D›fliflleri
K ‹
Bakan›
T A P
Tevfik Rüfltü Aras ile Sovyetler D›fliflleri Bakan› Çiçerin aras›nda
17 Aral›k 1925’te Paris’te “Türkiye Cumhuriyeti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri
Birli¤i Aras›nda Dostluk ve Tarafs›zl›k Antlaflmas›” imzaland›. Antlaflma’n›n
1. maddesinde, “...taraflardan birine karfl› üçüncü bir ya da birkaç devletçe, bir askerî
eylemde bulunuldu¤unda, öteki ba¤›tl› taraf birincisine karfl› tarafs›zl›¤›n› sür-
TELEV‹ZYON
dürmeyi yükümlenir” denilmiflti. Belgenin 2. maddesinde de taraflar›n birbirlerine
karfl› “her türlü sald›r›dan kaç›nmay› yükümlenmesi”, taraflardan birinin di¤erine
karfl› hiçbir ‹NTERNET ittifaka ve anlaflmaya kat›lmamas› gibi hükümler vard› (Soysal, 1983:268-
269). Bu Antlaflma ‹kinci Dünya Savafl›’n›n sonuna kadar iki ülke iliflkilerinin merkezinde
yer ald› (Tellal, 2001:315-316).
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
TELEV‹ZYON
‹NTERNET
4