ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
8. Ünite - 1980-1990 Dönemi Türk D›fl Politikas›<br />
man istedi¤i sonucu alamam›flt›r. NATO, her ne kadar “Esnek Karfl›l›k” politikas›n›<br />
benimsemifl olsa da nükleer silah savunma sistemlerinden tamamen vazgeçmifl<br />
de¤ildi. Özellikle ABD’nin INF anlaflmas›n› imzalayarak Do¤u Avrupa’daki nükleer<br />
füzeleri kald›rmas› ABD ve NATO için buradaki bofllu¤un Türkiye üzerinden<br />
doldurulmas› ihtiyac›n› do¤urdu. Ancak Türkiye, özellikle de “esnek karfl›l›k” strateji<br />
sonras›nda topraklar›na art›k daha fazla nükleer silah kabul etmek istemiyordu.<br />
Rusya’y› bu konuda rahats›z etmek istememesi, bu ülkeyle gelifltirmeye çal›flt›-<br />
¤› ekonomik iliflkilerin bozulmas›ndan çekinmesi, bir savafl durumunda nükleer silahlar›n<br />
kendi topraklar› üzerinde kullan›lmas›n› istememesi ve nükleer silah artt›-<br />
r›m›yla NATO’nun Türk ordusundaki modernisazyonu ikinci plana atabilece¤i endifleleri<br />
Türkiye’nin bu tavr›nda etkili olmufltur (Uzgel, 2004:72-73).<br />
1980’lerde ABD taraf›nda ortaya at›lan bir strateji de “aland›fl›l›k” (out of area)<br />
olmufltur. Bu yaklafl›m, NATO’nun üye ülke s›n›rlar› d›fl›na da müdahalede bulunmas›n›n<br />
yolunu aç›yordu. ABD için Afganistan’daki ve ‹ran’daki olaylar bunun gereklili¤ini<br />
ortaya koymufltur. NATO üyelerinin ço¤u ise bu öneriye s›cak bakmam›flt›r.<br />
Onlara göre NATO s›n›rlar› d›fl›nda bir hareket merkezi daha savunmas›z b›rakabilir<br />
ve bir kaynak s›k›nt›s› yaratabilirdi. Türkiye de bu ço¤unluk ülkeleri gibi düflünmüfl<br />
ve NATO’nun ortak karar› do¤rultusunda hareket edece¤ini bildirmifltir. Aland›fl›l›k,<br />
ABD’nin ilgilendi¤i co¤rafya göz önüne al›nd›¤›nda, görülecektir ki en çok Türkiye’yi<br />
ilgilendirmektedir. Bu yüzden temelde Türkiye’nin bu iste¤e s›cak bakmad›¤›-<br />
n› söyleyebiliriz. Türkiye için yap›lmas› gereken aland›fl›l›k de¤il, bölgedeki Türk ordusunun<br />
güçlendirilmesi ve modernizasyonu olmufltur. NATO ile 1980’lerde yaflanan<br />
bir sorun da Limmi adas›n›n silahland›r›lmas› konusuydu. 12 Eylül darbesinin<br />
ard›ndan askerî yönetim NATO’nun askerî kanad›na Yunanistan’›n tekrar dönmesine<br />
izin vermiflti. Sonraki süreçte Türk-Yunan iliflkilerindeki sürtüflmenin NA-<br />
TO’ya da s›çrad›¤›n› görmekteyiz. NATO üyesi olarak Yunanistan tugay seviyesindeki<br />
birli¤i ve bir savafl filosunu örgütün komutas›na verece¤ini bildirmifltir. Ancak<br />
bu savafl filosunun Limmi adas›nda konufllanaca¤›n› aç›klam›flt›r. Türkiye buna kesin<br />
bir flekilde karfl› ç›km›fl, Limmi adas›n›n uluslararas› anlaflmalar dolay›s›yla silahland›r›lamayaca¤›n›<br />
belirtmifltir. NATO, bütün örgütün ç›karlar› do¤rultusunda<br />
Türkiye’nin bu konuda anlay›fll› olmas›n› istemifl ancak bu kabul edilmemifltir.<br />
Uzun süre devam eden bu sorunda gerek NATO gerek ABD, Türkiye’ye telkin ve<br />
bask›larda bulunsa da Türkiye bu konuda geri ad›m atmam›flt›r. Bu yüzden, bir ara<br />
formül bulunmufl, ada silahland›r›lmam›fl ancak ABD, Yunanistan ile yapt›¤› anlaflma<br />
ile bir kriz an›nda ABD uçaklar›n›n Limmi adas›n› kullanabilme imtiyaz›na kavuflmufltur.(Uzgel,<br />
2004:74-80)<br />
NATO ile Türkiye aras›ndaki iliflkilerin en çok sorguland›¤› dönem belki de 1989<br />
y›l›nda Sovyetlerin da¤›lmas› ve So¤uk Savafl’›n bitmesiyle bafllad›. “Yeni Dünya<br />
Düzeni” kurulurken, Türkiye’nin Avrupa bölgesi için yak›n stratejik öneminin<br />
azald›¤› ortaya ç›km›flt›. Ancak Türkiye’nin özellikle ABD için genel jeostratejik öneminde<br />
art›fl da genel kabul görmüfltür. Bunun ilk testi de Irak’›n Kuveyt’i iflgali ile<br />
bafllayan Körfez Krizi sürecinde yaflanm›fl Orta Asya ve Kafkaslardaki geliflmeler de<br />
Türkiye’ye atfedilen rolü, artm›flt›r.<br />
211<br />
Esnek Karfl›l›k Stratejisi:<br />
1960’lar›n sonlar›ndan<br />
itbaren NATO’nun kabul<br />
etti¤i askerî strateji. Bu<br />
stratejiye göre karfl› taraftan<br />
gelecek saldr›n›n niteli¤ine<br />
uygun bir karfl›l›k verilmesi<br />
öngörülmektedir.<br />
(Sönmezo¤lu, 2010:266-<br />
267).<br />
Türkiye ve Avrupa Toplulu¤u ‹liflkileri<br />
Türkiye ile Avrupa Toplulu¤u (AT) aras›ndaki iliflkiler 1970’li y›llar›n sonlar›na<br />
do¤ru giderek daha da bozulmaya bafllam›flt›. 1974 K›br›s Harekât› sonras› Türk<br />
askerînin adadan ayr›lmay›fl› ve bunun bir “iflgal” olarak kabul edilmesi, sonras›nda<br />
Türk taraf›n›n adan›n kuzeyinde tek tarafl› olarak devlet ilan› Bat› Avrupa ülke-
Change language