ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

22 Türk D›fl Politikas›-I
uzun süreli sosyalist infla denemesine yol açm›flt›r. 19. yüzy›l›n ikinci yar›s› ile 20.
yüzy›l›n bafllar›nda Rusya, her alanda çeliflkiler bar›nd›r›yordu. Bir yanda yoksul
köylülük öte yanda Petrograd (bugün Petersburg) gibi kapitalist büyük sanayinin
geliflti¤i bafll›ca kentlerde yo¤unlaflm›fl bir proletarya vard›. Moskova Büyük Prensli¤i’nin
16. yüzy›ldan bafllayarak Do¤u Avrupa’ya Balt›k Denizi’ne, Karadeniz’e ve
Balkanlar’a, Sibirya ve Orta Asya’ya, Kafkasya’ya do¤ru genifllemesiyle fethedilmifl
çok genifl alanlarda yaflayan topluluklar afl›r› merkezî çarl›k bürokrasisinin despotik
yönetimi alt›ndayd›. Çarl›¤›n, Almanya ve Avusturya-Macaristan’a karfl› ‹ngiltere ve
Fransa ile gizli paylafl›m anlaflmalar› imzalay›p bafll›ca taraflardan biri olarak girdi¤i
I. Dünya Savafl› bütün bu çeliflmeleri keskinlefltirdi. Seferberlik, cephane üretimi,
ordular›n ikmali gibi büyük sorunlar, ekonomik gerilik temelinde büsbütün çözülemez
duruma geldi. Toplumsal kutuplaflma derinleflti. Yetersiz donan›ml› ve kötü
yönetilen Rus ordular›n›n Almanlar karfl›s›nda u¤rad›¤› korkunç kay›plar Çar’›n manevi
otoritesine a¤›r darbeler indirdi. Yiyecek k›tl›¤› 1917’de baflkent Petrograd’da
büyük gösterilere yol açt›. Bunun üzerine Çar II. Nikolay tahttan feragat etmek zorunda
kald›. Kardefli Mihail de yönetme olana¤›n›n kalmad›¤› bu koflullarda tahta
geçmeyi reddedince, Romanov hanedan›n›n 300 y›ll›k egemenli¤i sona erdi (AnaBritannica,
C.19,s.584). 1917’de ortaya ç›kan bu durum, V. I. Lenin’in önderli¤indeki
Bolfleviklerin kollad›¤› f›rsatt›. Bolfleviklerin bafl›ndan beri savafla karfl› ç›kmalar›
onlara büyük üstünlük sa¤lad›. Bolflevikler bir dizi ayaklanma, gösteri ve siyasal geliflmelerden
sonra Ekim 1917’de iktidar› tümüyle ele geçirdiler ve savafltan çekildiler.
Bolflevik Devrimi’nden sonra, yeni hükûmet, ‹ttifak Devletleri ile 3 Mart 1918’de
Brest-Litovsk Antlaflmas›n› imzalam›flt›r. Bu antlaflma ile Rusya, Do¤u Anadolu’yu
boflaltt›¤› gibi 1878 Berlin Antlaflmas›’yla Çarl›k Rusya’n›n iflgal etti¤i Kars, Ardahan
ve Batum’u Osmanl› Devleti’ne geri vermifltir. Rusya’n›n savafltan çekilmesi Almanya
aç›s›ndan iki cepheli savafl›n sona ermesi anlam›na gelmifltir. Fakat Sovyet Devrimi’nin
Almanya üzerinde bundan daha fazla bir önemi bulunmaktad›r. Rusya’da
iflçilerin iktidara gelmesi Alman iflçisini de uyand›rd›. Alman iflçi s›n›f› emperyalist
bir savafla daha fazla destek vermek istemedi. ‹flçiler savafl malzemesi üreten fabrikalarda
greve gittiler. ‹flçilerin bu davran›fl›na karfl› yöneticilerin buldu¤u çözüm iflçi
önderlerini cepheye göndermek oldu. Fakat bu önderler, savaflmaktan çok cephede
savafl aleyhine kampanya sürdürdü (Sander, 1994:285).
Amerika Birleflik Devletleri’nin Savafla Girmesi ve Wilson’un 14 ‹lkesi
Almanya’n›n ‹ngiltere ve Fransa’ya karfl› denizalt› savafl›na bafllamas›, Amerika Birleflik
Devletleri’nin (ABD) uluslararas› ticaretini büyük ölçüde tehdit etmifltir. Alman
denizalt›lar› uluslararas› sularda karfl›laflt›klar› Amerikan gemilerini ‹tilaf Devletleri’ne
silah tafl›malar› nedeniyle bat›rm›fl ve batan gemilerde birçok Amerikal› yaflam›n›
yitirmifltir. Ayr›ca Almanya’n›n Meksika’n›n da Amerika’ya karfl› savaflmas›n› istedi¤i
ve Meksika’y› ABD’ye karfl› k›flk›rtt›¤› da ortaya ç›kar›lm›flt›r. Almanya’n›n
Amerika’ya savafl açmas› konusunda k›flk›rtt›¤› bir di¤er devlet ise Japonya’d›r. Almanya’n›n
bu politikalar› sonucunda ABD, Almanya’ya 6 Nisan 1917’de savafl ilan
etmifltir. ABD’nin savafla girifli ilk etapta ‹tilaf Devletlerini oldukça memnun etmifltir.
Çünkü ‹tilaf Devletleri’ne göre yeni ve güçlü bir müttefik ABD’nin Almanya’n›n
karfl›s›na dikilecektir. Fakat ABD’nin savafla girifli özellikle siyasal aç›dan ‹tilaf Devletleri’ni
zora sokmufltur. ABD Baflkan› Woodrow Wilson’un (d.1856-ö.1924) daha
savafl bitmeden yay›nlad›¤› ve savafl sonras› düzen konusundaki “14 ‹lkesi” müttefiklerinden
çok farkl› görüfl ve düflünceler içermektedir. Bu ilkeler ‹tilaf Devletleri’ni
özellikle bu devletlerin sömürgeleri konusunda zor durumda b›rakm›flt›r.