ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

2. Ünite - Kurtulufl Savafl› Dönemi Türk D›fl Politikas›
49
Siyasal Hükümler bafll›¤›n› tafl›yan bölümde, Türkiye ile komflular› aras›ndaki
s›n›rlara iliflkin topraksal konular karara ba¤land› ve kesinlefltirildi. Bulgaristan’›n
güney s›n›r›, Karadeniz’den Meriç Irma¤›’na kadar, 1919’daki Bulgar-Yunan s›n›r›
olarak saptand›. Edirne’yi içine almak kofluluyla Meriç’ten sonraki s›n›r Türk-Yunan
s›n›r›na dönüfltürüldü (Madde 2). XV numaral› protokol ile Karaa¤aç Türkiye’ye
b›rak›ld›. Çanakkale Bo¤az›’n›n güvenli¤i için ‹mroz, Bozcaada ve Tavflan
Adalar› Türkiye’ye verildi. Bunlar›n d›fl›ndaki ve Balkan Savafllar› s›ras›nda Yunanistan’›n
elde etti¤i Kuzey Adalar›n›n (Limni, Semadirek, Midilli, Sak›z, Sisam ve
Nikarya) silahs›zland›r›lmak kofluluyla Yunanistan’a b›rak›ld› (Madde 12-14). Trablusgarp
Savafl› s›ras›nda ‹talyanlar taraf›ndan iflgal edilen On iki Ada bu ülkeye
devredildi (Madde 15). ‹ngiltere, uzun bir süreden beri fiilen elinde bulundurdu¤u
M›s›r, Sudan ve K›br›s’a hukuken de sahip oldu. Türkiye bütün egemenlik haklar›ndan
bu ülke lehine vazgeçti (Madde 17-21).
Bar›fl görüflmelerinde ‹ngiliz ve Türk Heyetleri aras›nda sert tart›flmalara yol
açan Türkiye-Irak s›n›r›, yani Musul sorunu çözülemedi. Antlaflman›n 3/2 maddesi’nde
“Türkiye ile Irak aras›ndaki s›n›r, iflbu antlaflman›n yürürlü¤e giriflinden bafllayarak
dokuz ayl›k bir süre içinde Türkiye ile ‹ngiltere aras›nda dostça bir çözüm
yoluyla saptanacakt›r. Öngörülen süre içinde iki Hükümet aras›nda bir anlaflmaya
var›lamazsa, anlaflmazl›k Milletler Cemiyeti Meclisine götürülecektir” fleklinde hükme
ba¤land› (Soysal, 1983: 86-88). Türkiye-Suriye S›n›r› ise 20 Ekim 1921 tarihli
Frans›zlarla yap›lan Ankara Antlaflmas›’nda saptanan hâliyle b›rak›ld›. Hatay d›flar›-
da b›rak›lmak zorunda kal›nd› (Madde: 3/1).
Türkiye-Sovyetler Birli¤i ve Türkiye-‹ran s›n›rlar› bu konferans çerçevesinde ele
al›nmad›. Bu bölümün dikkati çeken hususlar›ndan birisi de kapitülasyonlar›n kald›r›lmas›d›r
(Madde 28). Bar›fl Konferans›’n›n kesilmesine yol açan bu sorun, Türkiye’nin
talebi do¤rultusunda çözümlendi.
Siyasal Hükümler bölümünde “Kesim II Uyrukluk” (Madde 30-36) bafll›¤› alt›nda,
Osmanl› Devleti’nin da¤›lmas› s›ras›nda, Türkiye ile ondan ayr›lan ülkelerin bireylerinin
bir di¤erine iliflkin konumlar› aç›s›ndan uyrukluk ve ilgili di¤er konular
düzenlenmifltir (Sönmezo¤lu, 2011:213).
Siyasal Hükümler bölümünün “Kesim III” de Az›nl›klar›n Korunmas›” (Madde 37-
45) konusu bulunmaktad›r. Bu bölümde yap›lan düzenlemeler, bir yönüyle evrensel
de¤erlerin Türkiye’de hakim k›l›nmas›, di¤er yönüyle de Bat›l› ülke yöneticilerinin
Osmanl› döneminden sürüp gelen az›nl›klar›n, en az›ndan Hristiyan unsurlara sa¤lanacak
baz› haklar›n garanti alt›na al›nmas› amac›n› tafl›maktad›r. Ayr›ca Bat›l› ülkelerin
Türkiye’nin içifllerine kar›flma niyetinde olduklar› da unutulmamal›d›r.
Konuya yönelik ilk madde flöyle düzenlenmiflti: “Türkiye, 38. maddeden 44.
maddelerde belirtilen hükümlerin temel yasalar olarak tan›nmas›n› ve hiçbir yasa,
hiçbir yönetmelik ve hiçbir resmî ifllemin bu hükümlerle çeliflkili ya da onlara ayk›-
r› olmamas›n› ve hiçbir yasan›n, hiçbir yönetmeli¤in ve hiçbir ifllemin söz konusu
hükümlere üstün say›lmamas›n› yükümlenir” (Sosyal, 1983; 95). Burada Türkiye’nin
söz konusu haklar› hiçbir biçimde geri alamayaca¤› hükme ba¤lanm›flt›. Bu düzenlemenin
devam›nda yer alan 38. madde’de “Türkiye Hükümeti, do¤um, milliyet, dil,
soy ya da din ay›rt etmeksizin, Türk halk›n›n tümünün yaflam ve özgürlüklerini, en
genifl biçimde korumay› yükümlenir. Türkiye’nin tüm halk›, kamu düzeni ve genel
ahlak ile ba¤daflmazl›k göstermeyen her din, mezhep ya da inan›fl›n gerek genel,
gerek özel biçimde özgürce kullan›lmas› hakk›na sahip olacakt›r” denilerek en temel
ögeler ortaya konulmufltu. Düzenleme bu biçimiyle sadece Müslüman olmayan
az›nl›klara iliflkin olmay›p daha genel bir yaklafl›ma sahip oldu¤u anlafl›lmaktad›r.