ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

46 Türk D›fl Politikas›-I
imzalanan Kars Antlaflmas› gündeme getirilmedi. Dolay›s›yla Türkiye-Sovyet Rusya
s›n›r› de¤iflikli¤e u¤ramad›. Genel çerçevesi 20 Ekim 1921 Ankara Antlaflmas›’yla
tespit edilmifl olan Türkiye-Suriye s›n›r› için görüflmeler yap›ld›. Ancak Ankara
Antlaflmas›’nda belirlendi¤i gibi kalmas›na karar verildi. Türk Heyeti, Misak-›
millî s›n›rlar› içinde olan ‹skenderun Sanca¤›’n› (bugünkü Hatay) çok arzu etmesine
ra¤men Türkiye’ye dahil edemedi. Bu istek 1939’da gerçekleflecektir. Türkiye’nin
Bat› s›n›rlar›na iliflkin tezi de flu flekildeydi. Türk Heyeti, Do¤u Trakya s›n›-
r›n›n 1913’te belirlendi¤i flekliyle olmas›n› istedi. Bat› Trakya’da ise plebisiteye
(halkoyu) baflvurularak ba¤›ms›z bir yönetim kurulmas›n› talep etti. Yunan temsilcisi
Venizelos, bir yandan bu bölgelerdeki halk›n büyük ço¤unlu¤unun Rum oldu-
¤unu söylemesine karfl›n plebisiteye karfl› ç›kt›. Lord Curzon’da Venizelos’u destekledi.
Bulgar Heyeti ise Bulgaristan’a Ege Denizi’ne bir ç›k›fl verilmesini istedi.
Ege Denizi’ndeki adalar›n gelece¤i konusu da tart›fl›lan konular aras›nda yer ald›.
Bu komisyonda Türk-Yunan taraflar› aras›nda bafl gösteren ve acilen çözülmesi
gereken sorunlardan biri de nüfus mübadelesiydi. Konferans devam ederken 30
Ocak 1923’te “Yunan ve Türk Halklar›n›n Mübadelesine ‹liflkin Sözleflme ve Protokol”
imzaland›.
Bar›fl Konferans›’nda Patrikhane’nin gelece¤i de tart›fl›ld›. Türk Heyeti, tarihsel
deneyimlerden yola ç›karak, ‹stanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin siyasete k›-
r›flt›¤›n› öne sürerek Türkiye’den ç›kart›lmas›n› belirtti. ‹ngiliz ve Yunan Heyetleri
bu kurumun ‹stanbul’da kalmas›nda ›srarc› oldular. Sonuçta Patrikhane’nin sadece
dinî ifllerle ilgili bir kurum olmas› ve Türk Hükümeti’nin denetiminde kalmas› kofluluyla
‹stanbul’da kalmas›na karar verildi. Ayr›ca Patrik’in Türkiye Cumhuriyeti
vatandafl› olmas› da koflullar aras›nda say›ld›.
Ülke ve Askerlik ‹flleri Komisyonu, 4 Aral›k 1922’de Bo¤azlar Sorunu’nu ele almaya
bafllad›. Görüflmelerde ‹ngiltere ve Sovyet Rusya çetin bir mücadele verdi. ‹tilaf
Devletleri, hem ticaret hem de savafl gemilerinin Bo¤azlardan serbestçe geçmesini,
Bo¤azlar›n iki yakas›n›n askersizlefltirilmesini ve bu rejimin uluslararas› bir denetim
taraf›ndan sürdürülmesinden yana tav›r ald›. Sovyet Rusya, Bo¤azlar›n ticaret gemilerine
aç›k tutulmas›n›, savafl gemilerine ise kapal› olmas›n› savundu. Türkiye’nin
de Bo¤azlar› tahkim etmesine izin verilmesini istedi. Türkiye ise Bo¤azlar üzerinde
egemenli¤inin tan›nmas›n›n alt›n› çizdi ve Bo¤azlar›n bütün uluslar›n ticaret gemilerine
aç›k tutulmas›n› belirtti. Bunu da Misak-› Milli’nin dördüncü maddesine uygun
olarak ‹stanbul ve Marmara’n›n güvenli¤inin sa¤lanmas› kofluluna ba¤lad›.
Osmanl› Devleti’nin on y›llard›r karfl› karfl›ya kald›¤› az›nl›klar sorunu da Konferans’›n
ana konular›ndan birini oluflturmufltur. Lord Curzon 12 Aral›k 1922’de
Türkiye topraklar› üzerinde bir “Ulusal Ermeni Yurdu”ndan söz etti¤i bir s›rada ülkede
yaflayan di¤er az›nl›klar›n (Rumlar, Ermeniler, Yahudiler, Asuriler, Keldaniler
ve Nasturi-Asuri gibi) halklar›n korunmas›na iliflkin bir düzenlemenin yap›lmas›
gereklili¤ini vurgulad›. Uygulamalar› denetlemek üzere Milletler Cemiyeti’ne ba¤l›
bir uluslararas› sistem önerdi. ‹smet Pafla, Ankara Hükümeti’nden ald›¤› talimat
uyar›nca Türk topraklar›n›n bir k›sm›n›n Ermenilere verilmesi iste¤ini kesinlikle
reddetti. Görüflmeler s›ras›nda kimlerin az›nl›k say›laca¤› da tart›flma konusu oldu.
Türk Heyeti, ülkedeki az›nl›klar›n belirlenmesinde ›rk ve soy esas›n›n kesinlikle
kabul edilmemesini, az›nl›k statüsünün ancak din esas›na göre olmas›n› savundu.
Bu do¤rultuda “ Müslüman olmayan az›nl›klar” ifadesi kabul edildi.
‹ngiltere’nin büyük bir h›rs ve istekle üzerinde durdu¤u Musul Sorunu, Ülke ve
Askerlik ‹flleri Komisyonu’nda sert tart›flmalara yol açt›. Lord Curzon sorunu “Asya’daki
Türk topraklar›n›n güney s›n›r›n›n saptanmas›” bafll›¤› içerisinde ele alm›fl
ve ülkesinin denetimi alt›ndaki Irak ile Türkiye aras›ndaki s›n›r›n belirlenmesi ba¤-