ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

5. Ünite - Demokrat Parti Dönemi Türk D›fl Politikas› (1950-1960)
139
hall Plan›’yla birlikte almaya bafllad›¤› askerî ve ekonomik yard›mlar› NATO’ya girmesiyle
daha da artt›rm›flt›r.
Türkiye, Sovyetler Birli¤i’ne karfl› oluflturulan Bat› Bloku içerisinde yer almas› kapsam›nda
ABD ve NATO ile bir dizi askeri/stratejik ve ekonomik anlaflmaya imza atm›flt›r.
Bunlar›n en önemlilerinden biri 7 Ocak 1952’de ABD ile imzalanan ABD ile Türkiye
Aras›nda Karfl›l›kl› Güvenli¤e ‹liflkin Anlaflma’d›r. Bu anlaflma, temelde Türkiye-
ABD iliflkilerinin ana hatlar›n› belirlemek üzere imzalanm›flt›r. 25 A¤ustos 1952’de imzalanan
NATO Kuvvetler Statüsü Antlaflmas› bir di¤er önemli anlaflmad›r. Bu anlaflma,
ABD askerlerinin NATO üyesi ülkelerdeki statülerine yönelik yap›lm›fl, her NATO üyesi
ülke gibi Türkiye de bu anlaflmaya taraf olmufltur. Türkiye ile ABD aras›nda yap›lan
en etkili ve uzun y›llar tart›flmalar› devam edecek olan anlaflma 23 Haziran 1954 tarihli
askerî Tesisler Anlaflmas›’d›r. Bu anlaflmayla Türkiye, aralar›nda ‹ncirlik Üssü’nün de
bulundu¤u baz› topraklar›n› ABD’ye askerî amaçl› kullanma izni vermifltir. Sovyetler
Birli¤i’nin Orta Do¤u üzerindeki etkilerinin yo¤un yafland›¤› dönem olan 1957-1959
döneminde Türkiye ile ABD aras›nda imzalanan 5 Mart 1959 tarihli Türk-Amerikan
Güvenlik ve ‹fl birli¤i Anlaflmas›’yla da ABD, Türkiye’ye bir sald›r› olmas› durumunda
ve ülkenin talebi üzerine askerî müdahalede bulunaca¤›n› ilan ederek Sovyetler Birli-
¤i’nin bask›s›na yönelik yeni bir giriflimde bulunmufltur (Sönmezo¤lu, 2006:51-55).
DEMOKRAT PART‹ DÖNEM‹’NDE TÜRK‹YE’N‹N
BALKANLAR POL‹T‹KASI
A MAÇ
3
Demokrat Parti Dönemi’nde Türkiye’nin Balkanlar politikas›n›n
ayr›nt›lar›n› irdeleyebilmek.
Balkanlar’daki Genel Durum
II. Dünya Savafl› sonras› ortaya ç›kan bloklaflma sonucu Balkanlarda Sovyetler Birli¤i’nin
belirgin bir etkisi ortaya ç›km›flt›r. Bu dönemde birçok Balkan ülkesinde
komünist partiler iktidara gelmifl ve bu durum Balkan ülkelerini Sovyetler Birli-
¤i’nin yer ald›¤› bloka yak›nlaflt›rm›flt›r. Türkiye ve Yunanistan gibi Bat› ittifak›
içinde yer alan ülkelerin d›fl›nda çok önemli bir bölümü SSCB yan›nda yer alan ülkelerin
varl›¤›, bölgede ikili iliflkilerden çok bir blok siyasetinin yürütülmesine neden
olmufltur. Ne var ki bölgedeki baz› ülkelerin Sovyetler Birli¤i ve di¤er baflka
Balkan ülkeleri ile sorunlar yaflamas› onlar› bir yandan Bat› Bloku’na yak›nlaflt›r›rken
bir yandan da Türkiye ile iliflkiler kurmalar›na yol açm›flt›r.
1950’li y›llarda Türkiye, Karadeniz’i çevreleyen Sovyet etkisini kendi güvenli¤i
aç›s›ndan büyük bir tehdit olarak görüyordu. Ancak Yugoslavya’n›n Sovyetler Birli¤i
ile iliflkilerinin bozulmas›, ayr›ca Yunanistan’daki iç savafl› komünist gerillalara
karfl› Bat› yanl›lar›n›n kazanmas›, bütün Bat› ittifak› gibi Türkiye’yi de rahatlatm›flt›r.
Bu geliflmeler, Türkiye’nin as›l büyük endiflesi olan Balkanlarda bir Sosyalist-
Slav Bloku (Sönmezo¤lu, 2006:89) çabalar›n› da ortadan kald›rm›flt›r.
Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya’y› birbirine yak›nlaflt›ran yaln›zca bu ülkelerin
Balkanlardaki Bulgaristan, Macaristan, Makedonya ve Romanya gibi di¤er ülkelerle
yaflad›¤› birebir sorunlar olmam›flt›r. ABD ve NATO aç›s›ndan bak›ld›¤›nda
bu üç ülkenin konumu Sovyetler Birli¤i’ne karfl› stratejik bir önemde görülmüfltür.
Keza Yunanistan ve Türkiye’nin üzerinde bulundu¤u çizgide Yugoslavya merkez
bir noktada bulunmaktayd› ve özellikle ABD, bu ülkenin Bat› Bloku’na kat›lmas›-
n› oldukça önemli buluyordu. Bu nedenle de bu üç ülkenin birbirlerine ve ABD’ye
yak›n durmalar› gerekmekteydi.