ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

5. Ünite - Demokrat Parti Dönemi Türk D›fl Politikas› (1950-1960)
145
verece¤ini aç›klam›flt›r. ‹flte bu ortamda ABD Baflkan› Eisenhower, Eisenhower
Doktrini olarak bilinen yeni ABD stratejisini ortaya atm›flt›r. “5 Ocak 1957’de tarihinde
aç›klanan bu doktrin, komünist tehdide karfl› direnmek için yard›ma ihtiyaç
duyan Orta Do¤u ülkelerine askerî ve ekonomik yard›m sözü veren ABD’nin bölgede
Fransa ve ‹ngiltere’nin yerini almas› esas›na dayanmaktayd›. Eisenhower,
Sovyetler Birli¤i ve di¤er sosyalist ülkelerin M›s›r’a silah vermesi ve Ekim 1956 tarihinde
M›s›r’a yönelik ‹srail, Fransa ve ‹ngiltere ortak sald›r›s›na karfl› Arap ülkelerinin
yan›nda yer almas› ile Orta Do¤u’da giderek artan Sovyet etkisini durdurmay›
amaçlam›flt›r. Bu doktrin, Lübnan ve Irak d›fl›nda hiçbir Arap ülkesinde kabul
görmemifltir. Özellikle M›s›r ve Suriye bu görüfle aç›kça karfl› ç›karak, ABD’nin bölgeye
müdahalesini onaylamad›klar›n›, bölgedeki tüm sorunlar›n ancak bölge ülkelerinin
kendi aralar›ndaki iliflkiler çerçevesinde çözülebilece¤ini savunmufltur.
ABD ise görüflünde ›srar etmifl, 1957-1958 Orta Do¤u krizine bu çerçevede do¤rudan
Lübnan’a asker ç›kararak müdahale etmifltir (Sönmezo¤lu, 2010:248).
Eisenhower, gerek ‹ngiltere’nin Orta Do¤u’da kaybetti¤i prestij bofllu¤unu doldurmak
gerekse Arap ülkelerinin Sovyetler Birli¤i’ne yak›nlaflmas›n› önlemek amac›yla
yay›nlad›¤› doktrinde, ABD ve Bat› Bloku’nun Orta Do¤u’daki ç›karlar›n›n
önemli tehlikelerle karfl› karfl›ya oldu¤unu vurguluyor ve ba¤›ms›zl›klar› konusunda
söz verdi¤i ülkelerin ihtiyaç duymas› durumunda bu ülkelere yard›m edece¤ini
belirtiyordu. Bu beyanat›n gere¤ini de Ba¤dat Pakt›’n›n askerî komitesine girerek
k›smen kan›tl›yordu. Doktrin M›s›r ve Suriye taraf›ndan kabul edilmez olarak görülürken,
‹ran, Irak, Pakistan ve Türkiye gibi Ba¤dat Pakt› üyeleri taraf›ndan olumlu
karfl›lanm›fl ve destek bulmufltur (Ba¤c›, 2007:84-90).
Suriye Krizi
Suriye’nin 1957-1958 döneminde Sovyetler Birli¤i ile yak›nlaflmas› Türkiye’yi bir
güvenlik endiflesine sürüklemifltir. Güneyden gelecek bir Sovyet Bloku bask›s›na
ülkenin dayanmas› çok zor olabilirdi. Bu durum, Türkiye’nin Suriye s›n›r›nda asker
say›s›n› artt›rmas›na neden olurken Suriye de Türkiye’nin kendisine karfl› düflmanca
giriflimlerde bulundu¤unu iddia etmifltir. ABD, bafllang›çta Türkiye’nin Suriye’ye
karfl› abart›l› bir endifle tafl›d›¤›na, bu sert tutumunun bloklar aras› bir savafl tehlikesi
içerdi¤ine inansa da Suriye içindeki baz› geliflmeler ABD’yi de durum hakk›nda
endifleye sevk etmifl ve önlemler almaya sürüklemifltir. Durumun ciddi oldu¤una
kanaat getiren ABD, 1957 y›l›nda Suriye’den gelebilecek bir sald›r›ya karfl› Irak,
Ürdün ve Lübnan’a askerî yard›mlar›n› artt›rm›flt›r. ABD’nin Türkiye ve Suriye aras›ndaki
gerilimde devreye girmesi Sovyetler Birli¤i’ni de harekete geçirmifl ve bu
gerilim bloklar aras› bir düzeye tafl›nm›flt›r.
Eylül ay› içinde M›s›r’›n, Suriye’ye destek olmak amaçl›, bu ülkeye asker göndermesi
gerilimi daha da artt›rm›fl ve ABD, Suriye ile bir çat›flmada Türkiye’nin yan›nda
olaca¤›n› Menderes Hükümeti’ne bildirmifltir. Sovyetler Birli¤i de benzer bir
atakta bulunarak Türkiye’nin Suriye’ye karfl› sald›r›s› durumunda, Sovyetler Birli-
¤i’nin duruma kay›ts›z kalmayaca¤› ve Türkiye’nin bu durumdan zararl› ç›kaca¤›n›
aç›klam›flt›r. Bunun üzerine ABD D›fliflleri Bakan› Dulles, Sovyetler Birli¤i’nin Türkiye’ye
karfl› giriflece¤i bir askerî müdahalede ABD’nin de duruma müdahil olaca-
¤›n› ve böyle bir sald›r›ya göz yummayaca¤›n› belirtmifltir. Hatta ABD Baflkan› ve
‹ngiltere Baflbakan› bir sald›r› durumunda NATO Antlaflmas›’n›n 5. Maddesi uyar›nca
Sovyetler Birli¤i’ne karfl›l›k verilece¤ini ilan etmifllerdir.
Bunun üzerine Sovyetler Birli¤i’nin de deste¤iyle Suriye konuyu Birleflmifl Milletler
Genel Kurulu’nda gündeme getirerek bölgedeki gerginlik dolay›s›yla Türki-