ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
174 Türk D›fl Politikas›-I<br />
Okuma Parças›<br />
Türkiye-AB ‹liflkileri Kronolojisi<br />
Türkiye Cumhuriyeti kuruluflundan itibaren ça¤dafl medeniyetler<br />
seviyesine ulaflma yolunda uluslar aras› konjonktürdeki<br />
geliflmeleri yak›ndan takip etmifl ve OECD,<br />
NATO gibi uluslararas› örgütlenmelerin etkin bir üyesi<br />
olmufltur. Bu do¤rultuda, insanl›k tarihinin en büyük<br />
bar›fl projesi olarak nitelendirilen Avrupa Ekonomik Toplulu¤u’nun<br />
(AET) 1958 y›l›nda kurulmas›ndan k›sa bir<br />
süre sonra Türkiye, 31 Temmuz 1959’da Toplulu¤a ortakl›k<br />
baflvurusunda bulunmufltur. Türkiye ad›na bu baflvuruyu,<br />
dönemin Demokrat Parti lideri ve Baflbakan›<br />
Adnan Menderes yapm›flt›r. Menderes, bu baflvuruyla,<br />
Türkiye’nin Avrupa’ya ilk ad›m› att›¤›n› ifade etmifltir.<br />
Avrupa Birli¤i ile Ortakl›k Kuruluyor: Ankara Anlaflmas›<br />
AET Bakanlar Konseyi, Türkiye’nin yapm›fl oldu¤u baflvuruyu<br />
kabul ederek üyelik koflullar› gerçekleflinceye<br />
kadar geçerli olacak bir ortakl›k anlaflmas› imzalanmas›n›<br />
önermifltir. Söz konusu Anlaflma 12 Eylül 1963 tarihinde<br />
imzalanm›fl ve 1 Aral›k 1964 tarihinde yürürlü¤e<br />
girmifltir.<br />
Ankara Anlaflmas›, Türkiye ile Avrupa Birli¤i iliflkilerinin<br />
hukuki temelini oluflturmaktad›r. Anlaflma’ya imza<br />
atan dönemin Baflbakan› ‹smet ‹nönü, Avrupa Birli¤i’ni,<br />
“Befleriyet tarihi boyunca insan zekâs›n›n vücuda getirdi¤i<br />
en cesur eser” olarak tan›mlam›flt›r.<br />
Ankara Anlaflmas›’n›n 2. maddesinde Anlaflma’n›n amac›<br />
flöyle belirtilmektedir: “Türkiye ekonomisinin h›zl›<br />
kalk›nmas›n› ve Türk halk›n›n istihdam düzeyinin ve<br />
yaflam koflullar›n›n yükseltilmesini sa¤lama gere¤ini göz<br />
önünde bulundurarak, taraflar aras›ndaki ticari ve ekonomik<br />
iliflkileri aral›ks›z ve dengeli olarak güçlendirmeyi<br />
özendirmektir.”<br />
Ankara Anlaflmas›’n›n 28. maddesi ise Türkiye’nin üyeli¤ini<br />
düzenlemektedir: “Anlaflma’n›n iflleyifli, Toplulu-<br />
¤u kuran Antlaflma’dan do¤an yükümlülüklerin tümünün<br />
Türkiye’ce üstlenilebilece¤ini gösterdi¤inde, Akit<br />
Taraflar, Türkiye’nin Toplulu¤a kat›lmas› olana¤›n› incelerler.”<br />
Bu maddeden aç›kça anlafl›lmaktad›r ki, “Türkiye-AET<br />
ortakl›k iliflkisinin nihai hedefi Türkiye’nin Toplulu¤a<br />
tam üyeli¤idir.” Ankara Anlaflmas›, Türkiye’nin AET’ye<br />
entegrasyonu için haz›rl›k dönemi, geçifl dönemi ve nihai<br />
dönem olmak üzere üç devre öngörmüfltür. ‹lk dönem,<br />
Anlaflma’n›n yürürlü¤e girdi¤i 1 Aral›k 1964 tarihi<br />
itibar›yla bafllam›flt›r. Taraflar aras›ndaki ekonomik farkl›l›klar›<br />
azaltmaya yönelik ‘Haz›rl›k Dönemi’ olarak belirlenen<br />
bu dönemde, Türkiye herhangi bir yükümlülük<br />
üstlenmemifltir. Tesis edilen ortakl›k iliflkisinin iflleyifline<br />
yönelik olarak iki taraf aras›nda baz› kurumlar oluflturulmufltur.<br />
Bunlar aras›nda en üst düzey karar alma<br />
organ› ise Ortakl›k Konseyi’dir.<br />
Her fiey Takvimine Göre ‹lerliyor, Katma Protokol ‹mzalan›yor...<br />
13 Kas›m 1970 tarihinde imzalanan ve 1973 y›l›nda yürürlü¤e<br />
giren Katma Protokol ile birlikte, Ankara Anlaflmas›’nda<br />
öngörülen haz›rl›k dönemi sona ermifl ve “Geçifl<br />
Dönemi”ne iliflkin koflullar belirlenmifltir. Bu dönemde<br />
taraflar aras›nda sanayi ürünleri, tar›m ürünleri<br />
ve kiflilerin serbest dolafl›m›n›n sa¤lanmas› ve Gümrük<br />
Birli¤i’nin tamamlanmas› öngörülmüfltür.<br />
1971 y›l› itibar›yla, Katma Protokol çerçevesinde, Topluluk,<br />
baz› petrol ve tekstil ürünleri d›fl›nda Türkiye’den<br />
ithal etti¤i tüm sanayi mallar›na uygulad›¤› gümrük vergileri<br />
ve miktar k›s›tlamalar›n› tek tarafl› olarak s›f›rlam›flt›r.<br />
Buna karfl›l›k, Türkiye’nin AB kaynakl› sanayi<br />
ürünlerinde gümrük vergilerini tedricen s›f›rlamas› öngörülmüfl<br />
ve böylece Gümrük Birli¤i’nin fiilen yürürlü-<br />
¤e girmesi için 22 y›ll›k bir süre tan›nm›flt›r.<br />
Türkiye-AB iliflkileri, 1970’li y›llar›n bafl›ndan 1980’lerin<br />
ikinci yar›s›na kadar, siyasi ve ekonomik nedenlerden<br />
dolay› istikrars›z bir seyir izlemifltir. 12 Eylül 1980 askerî<br />
darbesinin ard›ndan iliflkiler resmen ask›ya al›nm›flt›r.<br />
AB Yolunda Kararl›y›z: Tam Üyelik Baflvurusu Yap›l›yor...<br />
1983 y›l›nda Türkiye’de sivil idarenin yeniden kurulmas›<br />
ve 1984 y›l›ndan itibaren Türkiye’nin ithal ikameci<br />
politikalar› h›zla terk etmesi ile beraber, Türkiye’nin d›-<br />
fla aç›lma süreci bafllam›flt›r. Böylece 12 Eylül 1980 tarihinden<br />
itibaren dondurulmufl bulunan Türkiye-AET iliflkilerinin<br />
canland›r›lmas› süreci bafllam›flt›r.<br />
Türkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde, Ankara Anlaflmas›’nda<br />
öngörülen dönemlerin tamamlanmas›n› beklemeden,<br />
üyelik baflvurusunda bulunmufltur. Komisyon, bu baflvuru<br />
ile ilgili görüflünü 18 Aral›k 1989’da aç›klam›fl ve<br />
kendi iç bütünleflmesini tamamlamadan Toplulu¤un yeni<br />
bir üyeyi kabul edemeyece¤ini belirtmifltir. Ayr›ca,<br />
Türkiye’nin, Toplulu¤a kat›lmaya ehil olmakla birlikte,<br />
ekonomik, sosyal ve siyasal alanda geliflmesi gerekti¤ini<br />
ifade etmifltir. Bu nedenle, üyelik müzakerelerinin<br />
aç›lmas› için bir tarih belirlenmemesi ve Ortakl›k Anlaflmas›<br />
çerçevesinde iliflkilerin gelifltirilmesi önerilmifltir.<br />
Bu öneri Türkiye taraf›ndan da olumlu de¤erlendirilmifl<br />
ve Gümrük Birli¤i’nin Katma Protokol’de öngörüldü¤ü<br />
flekilde 1995 y›l›nda tamamlanmas› için gerekli haz›rl›klara<br />
bafllanm›flt›r. ‹ki y›l süren müzakereler sonunda 5
Change language