ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

168 Türk D›fl Politikas›-I
ne gidebilece¤i ve bunun da ada yönetimini SSCB’ye yak›nlaflt›rarabilece¤i endiflesiydi
(Bölükbafl›, 2001:94).
Adaya iliflkin taraflar›n, durumun hassasiyetini fark edememesi ve herhangi bir
müdahalede bulunmamas› aday› yeni bir çat›flma ortam›na götürmüfltür. 30 Kas›m
1963’te K›br›s Cumhurbaflkan› Makarios’un, yard›mc›s› Faz›l Küçük’e K›br›s Anayasas›’nda
istedi¤i baz› de¤ifliklik önerilerinin bulundu¤u bir liste vermesi ve bunun
Türk taraf›nca yeniden reddedilmesi adada bafllayacak çat›flmalar›n fitilini ateflleyen
olay olmufltur. 21 Aral›k 1963’te iki Rum polisin iki Türk sivili öldürmesi sonucu
olaylar bafllad› ve izleyen günlerde toplamda altm›fl Türk öldürüldü (Bölükbafl›,
2001:98). Olaylar›n önüne geçilememesi Türkiye’yi harekete geçirerek duruma
bir an evvel el at›lmas› çabas›na soktu. Bafllang›çta, Türkiye adaya bir askerî müdahaleden
bahsetmifl olsa da ABD yönetimi, kendi sa¤lad›klar› askerî yard›mlarla
bunun mümkün olamayaca¤› yönünde bask›larda bulunmufltur. Nitekim bir süre
sonra ABD soruna taraf olmad›¤›n› belirtmifltir. Keza Türkiye, adan›n di¤er iki garantör
ülkesi Yunanistan ve ‹ngiltere ile ortak bir müdahaleden söz edince de bu
sefer bu iki ülke bir bar›fl gücü oluflturmay› reddetmifltir. Bunun üzerine Türkiye,
krizi t›rmand›rma takti¤iyle ada üzerinde befl Türk savafl uça¤›n›n alçak irtifada
uyar› uçuflu yapmalar› yönünde bir çözüm bulmufl ve nitekim bu ifle yaram›fl, ‹ngiliz
ve Yunan taraf› 26 Aral›k 1963’te ortak bir bar›fl gücünün oluflturulmas›n› kabul
etmifltir.
Bar›fl gücünün oluflturulmas› K›br›s’ta olaylar› k›smen yat›flt›rm›fl olsa da tamamen
önüne geçememifl ve Rumlar›n Türklere yönelik sald›r›lar› devam etmifltir.
Adada olaylar›n bir türlü yat›flmamas› ve oluflturulan ortak bar›fl gücünün etkisiz
kalmas› Türkiye’nin adaya yönelik yeni giriflimlerde bulunmas›na neden olmufltur.
‹nönü Hükümeti bu dönemde adaya üç kez müdahale teflebbüsünde bulunmuflsa
da bunlar sonuçsuz kalm›flt›r. Nitekim, Türkiye’deki hareketlilikten haberdar olan
ABD yönetimi, adaya bir müdahalede bulunulmamas› için 5 Haziran 1964’te Baflkan
Johnson’un a¤z›ndan ‹nönü’ye, daha sonra Türk d›fl politikas›na flekil verecek
bir mektup göndererek bu teflebbüslerin uzun bir süre ertelenmesine neden olmufltur.
Johnson mektubunda özetle flu noktalara de¤inmifltir:
• Türkiye, ABD’ye dan›flmadan adaya yönelik bir müdahale karar› almamal›d›r.
• Türkiye, di¤er garantör ülkeler olan Yunanistan ve ‹ngiltere ile tüm görüflme
yollar›n› bitirmeden böyle bir karar almamal›d›r.
• Türkiye’nin adaya müdahalesi di¤er NATO üyesi olan Yunanistan’la bir çat›flman›n
ç›kmas›na neden olabilir ki bu NATO aç›s›ndan istenmeyen bir durumdur.
• Böyle bir müdahalede SSCB duruma kar›flabilir, SSCB’nin Türkiye’ye karfl›
giriflece¤i herhangi bir müdahalede NATO, Türkiye’yi savunmayabilir.
• Adada süren Birleflmifl Milletlerin (BM) ara buluculuk çabalar› bu yüzden
kesintiye u¤rayacakt›r.
• Türkiye, ABD askerî yard›mlar›ndan elde etti¤i silahlar› adaya müdahalede
kullanma husususunda ABD’den izin almak durumundad›r ki buna ABD yönetiminin
izni yoktur. (Erhan, 2004:686-687).
Türkiye’nin adaya müdahalesi bu flekilde engellenirken bir yandan da adaya
yönelik diplomatik çal›flmalar sürmekteydi. Baflkan Johnson’un özel temsilcisi s›fat›yla
ABD D›fliflleri Eski Bakan› Dean Acheson, yeni bir ara buluculuk pozisyonunda
9 Temmuz 1964’te adaya yönelik, daha sonra Acheson Plan› olarak bilinecek
plan›n› sunmufltur. Buna göre,