ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

144 Türk D›fl Politikas›-I
104). ne var ki bu dönemde Türkiye’yi M›s›r, Suriye, Irak ve Yunanistan’la iliflkiler
bak›m›ndan daha büyük sorunlar bekliyordu.
Süveyfl Krizi
Süveyfl Kanal›, 1859 y›l›nda Akdeniz ile K›z›ldeniz’i birbirine ba¤layan 163 kilometrelik
yapay bir kanal olarak ‹ngilizler taraf›ndan aç›lm›flt›r. ‹ngiltere, sömürgecilik
döneminde, kanal› özellikle Hindistan’a ulaflabilmek için oldukça de¤erli görmekteyken
bu yeni dönemde petrol kaynaklar›na ulaflma ve bunlar›n tafl›mac›l›¤› konusunda
kanal› merkez ç›karlar› aras›nda görmekteydi. Kanal›n özellikle ‹ngilizler
bak›m›ndan stratejik önemi büyüktü. Ba¤dat Pakt›’n›n kurulmas›n› kendisine ve
Arap dünyas›n›n bütünlü¤üne yönelik “kötü niyetli” bir giriflim olarak gören M›s›r,
Süveyfl Kanal›’n› bir koz olarak kullanmak istemifl, bu da M›s›r ve ‹ngiltere aras›ndaki
gerilimi iyiden iyiye artt›rm›flt›. M›s›r, ‹ngiliz askerlerinin bölgeden, öncelikle
Süveyfl Kanal›’ndan ve K›br›s’tan çekilmesi gerekti¤ini ileri sürmüfltür. Bu tutum
gerek K›br›s’›n gerekse Yunanistan ve bölgede NATO etkisinin azalaca¤›n› düflünen
Sovyetler Birli¤i’nin deste¤ini alm›flt›r (Sönmezo¤lu, 2006:104). Di¤er taraftan,
K›br›s konusunda ‹ngiltere’nin adada bulunmas›n› kendi ç›karlar› aç›s›ndan önemli
gören Türkiye, ‹ngiltere’ye destek vermifl ve böylelikle Türkiye d›fl politikas›nda
M›s›r’dan uzaklaflan, ‹ngiltere’ye yak›nlaflan bir sürece girilmifltir.
M›s›r’›n 26 Temmuz 1956’da Süveyfl Kanal›’n› millîlefltirdi¤ini ilan etmesi durumun
bir krize dönmesine neden olmufltur. Krizin çözümü için Londra’da bir konferans
düzenlenmesini talep eden ABD, ‹ngiltere ve Fransa’n›n ça¤r›lar›na yan›t
vermeyen M›s›r ve Yunanistan krizin biraz daha derinleflmesine yol açm›fllard›r. Yunanistan’›n
bu dönemde M›s›r’a destek vermesinin temel nedeni ‹ngiltere’nin K›br›s’tan
ç›kmas›n›n Yunanistan’›n adaya yönelik planlar›n›n ön koflulu olmas›yd›.
M›s›r ve Yunanistan, konferansa kat›lmay› reddetmifl olsalar da konferans 16
A¤ustos 1956 tarihinde gerçeklefltirilmifl ve Bat› Bloku’ndaki onsekiz ülke kanal›n
yönetiminin uluslaras› bir kurulufla b›rak›lmas›na karar vermifl ama bu karar›n uygulanmas›
M›s›r taraf›ndan resmen reddedilmifltir. Bunun üzerine ‹ngiltere, Fransa
ve ‹srail 29 Ekim 1956’da kanal› ele geçirmek üzere M›s›r’a askerî bir müdahalede
bulunmufl ve kanal›n iki taraf›n› iflgal etmifltir. Bu durum Ba¤dat Pakt› içerisinde de
bir krize dönüflmüfl, Irak ve Pakistan, ‹ngiltere’nin paktan ç›kar›lmas› önerisinde
bulunmufl, ancak bu da A. Menderes taraf›ndan engellenmifltir.
Türkiye, kanala asker ç›kar›lmas› konusunda ‹srail’i k›nam›fl olsa da kanal krizi
boyunca tak›nd›¤› tutum Arap ülkeleriyle aras›ndaki iliflkinin daha da so¤umas›na
yol açm›flt›r. Her ne kadar BM Genel Kurulu’nda savafl bölgesinin iflgaline yönelik
olumsuz oy kullanarak Arap ülkelerinin gönlünü almak istemiflse de bu giriflim
çok da baflar›l› olamam›flt›r. Asl›nda bu dönemde de Türkiye bir denge politikas›
izlemeye çal›flm›fl, ‹srail’i elefltirmekle birlikte iliflkilerini tamamen kesmemifl, Arap
ülkelerine karfl› da yak›n temas kurmaya çal›flm›flt›r. Türkiye, bu krizde de ABD’ye
yak›n bir d›fl politika izlemifl ancak askerî müdahalenin Arap ülkelerini biraz daha
Sovyetler Birli¤i’ne yaklaflt›rmas› riskine de dikkat çekmeye çal›flm›flt›r.
Nitekim, ABD ve Türkiye’nin bu konudaki inançlar› da bofla ç›kmam›flt›r. Süveyfl
Krizi’nden sonra baflta M›s›r ve Suriye olmak üzere Arap ülkeleri Sovyetler
Birli¤i’ne yak›nlaflmaya bafllam›fl, Sovyet yard›m›n›n özellikle Suriye’ye yönelik artt›¤›
gözlemlenmifltir. Bu konuda bir önlem al›nmas› gerekti¤ine inanan Adnan
Menderes çözümü NATO ile Ba¤dat Pakt› aras›ndaki ba¤›n güçlendirilmesinde
görmüfltür. Bu kapsamda ABD, Ba¤dat Pakt› ülkelerine karfl› Sovyetler Birli¤i ve
Suriye’den gelebilecek herhangi bir sald›r› durumunda pakt üyesi ülkelere destek