ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

1980-1990 Dönemi
Türk D›fl Politikas›
ULUSLARARASI ORTAM
AMAÇ
1
1980-1990 döneminde ulusal ve uluslararas› ortam›n nas›l ve hangi
koflullarda flekillendi¤ini aç›klamak.
1980’li y›llarda, o zamana kadar dünya düzenine egemen olan “gevflek iki kutuplu”
anlay›fl›n yerini daha gerilimli politikalara b›rakt›¤›n› görmekteyiz. Bu gerilim özellikle
Sovyetler Birli¤i’nin 24 Aral›k 1979’da Afganistan’a asker göndermesi ile bafllam›fl,
Sovyetlerin uzun menzilli füzelerini Do¤u Avrupa topraklar›na yerlefltirme
giriflimleriyle yo¤unlaflm›flt›r. Ayn› dönemde, Amerika Birleflik Devletleri Bat› Avrupa’da
savunma amaçl› daha modern füzeler konuflland›rma karar› alm›flt›r. Özellikle
1981 y›l›nda Ronald Reagan’›n ABD’de baflkan olmas›yla bu süreç h›zlanm›flt›r.
Reagan hükûmeti, bu karfl›l›kl› silahlanma iliflkisinde izledi¤i politika ile ABD’yi
dünyada öncü ülke konumuma getirme amac›n› gütmüfltür. Bunu iki flekilde gerçeklefltirme
yolu oldu¤u düflünülüyordu. Bunlardan bir tanesi büyük yat›r›mlar ve
harcamalar gerçeklefltirerek silahlanma yoluna gitmek ve Sovyetleri de bu yola çekip
ekonomik olarak çökertmekti. Reagan’›n Sovyetlerle iliflkileri gerginlefltiren
ad›mlar›ndan biri olan ve “Y›ld›z Savafllar› Projesi” olarak adland›r›lan Stratejik
Savunma Giriflimi bu dönemin bir projesi olarak ortaya ç›km›flt›r. Di¤er bir yol ise
mevcut silah sistemlerini Sovyetlere karfl› bir pazarl›k arac› olarak kullanmak ve
buradan verilecek tavizlerle Sovyetleri istenilen siyasi ve askerî çizgiye çekip
ABD’nin dünya liderli¤ini kabul ettirmekti. ABD, süreç içinde bu tercihlerden ikincisini
seçmifl ve Sovyetlerle masaya oturmufl, gerçekten de bu sonuç vermifl özellikle
11 Mart 1985’de Mikhail Gorbaçov’un Sovyetlerde yönetime gelmesi ile nispi
bir yumuflama sa¤lanm›flt›r. 1987 y›l›na gelindi¤inde taraflar orta menzilli nükleer
güçlerin (Inter Mediate Range Nuclear Force-INF) karfl›l›kl› olarak yok edilmesi
konusunda anlaflm›fllard›r. Bu anlaflma ayr›ca, güç dengesinin Avrupa’dan ABD’ye
kayd›¤› bir dönemdir.
Dönemin Ronald Reagan öncülü¤ündeki politikas›, “Reagan Doktrini”, dünyadaki
tüm anti-komünist ve anti-Sovyet hareketlerin ABD taraf›ndan desteklenmesi
üstüne kurulmufltur. Bu ba¤lamda ülkelerdeki anti-komünist rejimler ve örgütler
desteklenmifl, siyasi, ekonomik ve askerî yard›mlar buna uygun yap›lm›flt›r.
Ayr›ca, ABD Baflkan› Jimmy Carter döneminde bafllayan, Sovyetlerle mesafeli iliflkileri
olan ve Bat› yanl›s› politika izleyen ‹slam ülkelerinin desteklenmesi politika-
Y›ld›z Savafllar› Projesi:
Stratejik Savunma Giriflimi
olarak da bilinen proje,
ABD’nin 1980’lerde
bafllatt›¤› bir nükleer
savunma projesidir. Proje,
karfl›l›kl› mahvolma esas›na
dayanarak cayd›r›c› etki
yaratan nükleer denge
anlay›fl› yerine nükleer
silahlar›n kullan›m
aflamas›nda yok edilmesine
dayanmaktad›r. Buna göre
düflman füzeler uzaya
yerlefltirilen lazer vb.
›fl›nlarla yok edilecektir
(Sönmezo¤lu, 2010:604).