ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

192 Türk D›fl Politikas›-I
baflvuran Yunanistan ile, Avrupa’da kendisine duyulan sempatinin de verdi¤i güçle
büyük bir h›zla tam üyelik müzakerelerine bafllanm›flt›r. 1978 y›l›nda iktidardaki
Ecevit Hükümeti, yaflanan mali-ekonomik krizden ç›k›fl için de katk›da bulunaca¤›
umuduyla AET konusunda son derece önemli bir karar alm›fl ve Toplulukla olan
iliflkilerini durdurmufltur. Ecevit Hükümeti bunu AET’den 7 milyar dolarl›k bir mali
destek alma umuduyla yapm›fl ancak AET’den sadece 50 milyon dolarl›k bir destek
al›nabilmifltir. Aç›kças› Türkiye’nin karar›, AET için oldukça rahatlat›c› olmufl, zaten
son dönemde son derece endifle etti¤i Türkiye’nin üyeli¤i, daha da önemlisi “serbest
dolafl›m hakk›” konusu hem de Türkiye’nin talebi ile gündemden ç›km›flt›.
Bat› Avrupa ile ekonomik ve siyasi entegrasyonu önemseyen Adalet Partisi
1979’da iktidara geldi¤inde Baflbakan S.Demirel Hükümeti ülkede yaflanan hem
ekonomik hem de siyasi kriz sürecinde Bat›’n›n deste¤i için aray›fllara bafllam›flt›.
Türkiye için destek kadar önemli olan bir baflka husus ise dev ad›mlarla AET üyeli¤ine
giden Yunanistan faktörüydü. Yunanistan’›n üyesi olaca¤› bir AET ile iliflkilerin
son derece sorunlu olaca¤› biliniyordu. Bu nedenle Yunanistan’›n üyeli¤i öncesinde
baz› giriflimlerin yap›lmas› çok önemliydi. Bu ba¤lamda Ankara ile Brüksel
aras›nda iliflkiler tekrar canland›r›larak, ortakl›k sürecinin tekrar bafllat›lmas› arzulanmaktayd›.
Demirel Hükümeti de Toplulu¤a tam üyelik için baflvuru yapma
haz›rl›klar› içindeydi. 12 Eylül 1980 askerî darbesi ile bu haz›rl›klar sonuçsuz kalm›flt›r.
Bat› Avrupa ülkeleri ve AET darbeyi “kabul edilemez” olarak nitelemifl ve
iliflkilerde ciddi bir kesinti yaflanm›flt›r.
Türkiye-Sovyetler Birli¤i ‹liflkileri
1970’lerde Sovyetler Birli¤i ile iliflkiler K›br›s sorunuyla ba¤lant›l› geliflmifltir. Sovyetler
1960’l› y›llarda ve 1970’lerin bafllar›nda Rum taraf›n› destekler bir politika
gütmüfltür. Adadaki komünist AKEL partisinin varl›¤›, özellikle Yunanistan’daki
Cunta döneminde Makarios’un Rusya ile kurdu¤u iliflkiler sayesinde Rum taraf›
kendisi için önemli bir destek sa¤lam›flt›r. Sovyetler, 1960 tarihinde kurulan ba¤›ms›z
ve Ba¤lant›s›zlar içindeki bir K›br›s Cumhuriyeti’nin kendi ç›karlar› için en uygunu
oldu¤unu düflüyordu. Ancak, Yunanistan’daki Cunta’n›n K›br›s’ta gerçeklefltirdi¤i
darbenin ard›ndan Sovyetler, adan›n Yunanistan’a ba¤lanma ihtimali üzerine,
Türkiye’nin adaya müdahalesine karfl› çok sert bir tav›r almam›fl olsa da Sovyetlerin
bu süreçte ba¤›ms›z ve Makarios yönetiminde bir K›br›s’tan yana oldu¤unu
da belirtmek gerekir. Bar›fl harekât› gerçeklefltikten sonra Sovyetler, konunun
kesinlikle NATO içinde de¤il, kendisinin de yer ald›¤› BM Güvenlik Konseyi içinde
çözülmesini istemifltir. Sovyetler, K›br›s gibi stratejik bir adan›n sadece NATO
denetiminde olmas›na ya da bir NATO ülkesi taraf›ndan ilhak›na s›cak bakm›yordu.
Bu yüzden Bar›fl Harekât›’n›n birincisi gerek Cunta’n›n y›k›lmas› gerekse adadaki
Sampson Hükümeti’nin düflmesi aç›s›ndan Sovyetler için olumlu karfl›lanm›fl,
ancak ikinci harekât Sovyetler taraf›nda da kayg› uyand›rm›flt›r.
Ancak 1974 K›br›s Bar›fl Harekât› sonras› Türkiye’ye uygulanan ABD ambargosu,
yeni bir durum yaratm›fl ve Türkiye’nin Sovyetlerle iliflkilerinin canlanmas›nda
etkili olmufltur. Türkiye, bu iliflkileri ekonomik düzeyde, iyi komfluluk temelinde,
Sovyetleri ABD’ye karfl› uyar›c› bir unsur olarak kullanmak amac›yla gelifltirmek istemifltir.
Sovyetler ise iliflkileri gelifltirirken Türkiye’yi ABD ve NATO ekseninden
uzaklaflt›rmak amac›yla siyasi ve güvenlik konular›nda da karfl›l›kl› ad›mlar atmaya
davet etmifltir. Ambargo sonras› Türk hükümetleri farkl› platformlarda, uygulanan
ambargonun ülke güvenli¤i aç›s›nda sak›ncalar do¤urdu¤unu, bunun devam›
hâlinde Türkiye’nin güvenli¤ini güvence alt›na almak için kendi ç›karlar›na uygun