ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

3. Ünite - Atatürk Dönemi Türk D›fl Politikas› (1923-1938)
69
zenlemeler yap›ld›. Osmanl› borçlar›n›n ödenmesi son taksitin ödendi¤i 25 May›s
1954’e kadar sürdü(Uzgel, 2001a: 279).
Fransa ile yaflanan sorunlardan bir di¤eri ise Türkiye - Suriye s›n›r›n›n belirlenmesi
konusuydu. S›n›r konusunda yaflanan belirsizlik bu bölgede bir asayiflsizlik
sorununu da beraberinde getirmiflti. 1921 tarihli Ankara ‹tilafnamesi’nin 8.maddesi
iki ülke s›n›r›n› belirlemiflti. Ancak konuyla ilgili olarak oluflturulmas› gereken
komisyon 30 May›s 1925 tarihinde kurulmufltu. 1926 fiubat’›nda Ankara’ya gelen
Fransa’n›n Suriye Yüksek Komiseri Henri de Jouvenel ile Türkiye D›fliflleri Bakan›
Tevfik Rüfltü Aras aras›nda çeflitli anlaflma metinleri haz›rlanm›flt›. Ancak Fransa
hükümeti, Türkiye’nin ‹ngilizler ile Musul Sorunu’nu yaflamas› nedeniyle anlaflmalar›
imzalamaya yanaflmad›. ‹lgili anlaflma Musul Sorunu’nun çözülmesinden 6 gün
önce imzaland›. 30 May›s 1926 tarihli “Türkiye ve Fransa Dostluk ve ‹yi Komfluluk
Sözleflmesi” adl› antlaflma gümrük, sa¤l›k hizmetleri, vatandafll›k gibi pek çok alanda
düzenlemeler öngörmekle birlikte özellikle Protokol I ile de 1921 Ankara ‹tilafnamesi’nde
belirlenen s›n›r› ayr›nt›l› bir flekilde saptamaktayd›. T.B.M.M., 7 Haziran
1926’da bu sözleflmeyi onaylad›. Ancak zamanla Türk-Frans›z Komisyonu uygulamada
birtak›m sorunlar yaflamaya bafllad›. S›n›r›n fiilen nereden geçece¤i tart›flma
konusu olmufltu. Özellikle “Eski Yol” olarak adland›r›lan eski Roma Yolu’nun
yeri konusunda anlaflmazl›k vard›. Komisyonun Danimarkal› baflkan› General
Ernst, 10 Ocak 1928’de “Eski Yolu” takiben s›n›r› belirledi. Türk taraf›, Komisyon
baflkan›n›n bu konuda yetkisi olmad›¤›n› öne sürerek karar› tan›mad›¤›n› aç›klad›.
Türk D›fliflleri yetkilileri ile Fransa’n›n Ankara Büyükelçisi Kont de Chambrun
aras›nda yap›lan görüflmelerde uzlaflma sa¤land› ve 22 Haziran 1929’da bir dizi
belgeler imzaland›. Bunlar; s›n›r bölgelerinde kar›fl›kl›¤› önlemek için yap›lan anlaflma,
Mersin-Adana demiryolunun Türkiye taraf›ndan sat›n al›nmas›yla ilgili anlaflma;
Türkiye-Suriye s›n›r bölgesinde güvenli¤in sa¤lanmas› ve Nusaybin’in ötesinde
trafi¤in devaml›l›¤› hakk›ndaki deklarasyon, Türkiye’deki Suriyelilerin ve Suriye’deki
Türklerin mallar›yla ile ilgili deklarasyon, s›n›r› geçecek göçebe afliretlerin
denetlenmesine yönelik protokol (29 Haziran 1929) adl› belgelerdir. Son olarak
3 May›s 1930’da Halep’te imzalanan bir protokolle iki taraf iliflkilerinde k›sa bir süreli¤ine
normalleflme sa¤land›. 1936 y›l›nda ortaya ç›kan Hatay Sorunu’na kadar
sakin bir dönem geçirildi (Sönmezo¤lu, 2011:276-278).
Türk-‹talyan ‹liflkileri
Birinci Dünya Savafl›’na ‹tilaf Devletleri saf›nda giren ‹talya, savafltan sonra ç›karlar›na
uygun hareket edilmemesi nedeniyle Atatürk önderli¤inde bafllat›lan Kurtulufl
Savafl›’na karfl› askerî bir direnç göstermemifl ve hatta Ankara Hükümeti’nin Bat›l›
devletler taraf›ndan dikkate al›nmas›n› arzulam›flt›. Fakat Benito Mussolini’nin
1922’de iktidara gelmesiyle birlikte ‹talya’n›n, istilac› bir doktrin olan faflizmi benimsemesi
ve faflizmin ilkelerinin öngördü¤ü flekilde etki alan›n› geniflletmek istemesi
iki ülke aras›nda sorunlu bir dönemi bafllatt›. Faflist ‹talya’n›n Türkiye’nin baz›
deniz ve kara bölgelerini içine alacak flekilde Roma ‹mparatorlu¤u’nu canland›rma
söylemi Ankara’y› tedirgin etti. Mussolini, Türkiye’nin yeni kurulmufl bir devlet
olmas›ndan ve içeride d›flar›da pek çok sorunla bo¤ufluyor olmas›ndan dolay› Türkiye’yi
makul bir geniflleme alan› olarak gördü. ‹talya’n›n gözünü dikti¤i Akdeniz
ve Balkanlar, Türkiye’nin güvenli¤i ve tam ba¤›ms›zl›¤› noktas›nda oldukça önemliydi.
‹talya’n›n bu bölgelere yönelik istilac› söylemleri Türkiye’yi oldu¤u kadar
Balkan devletlerini de endiflelendirmekteydi. Özellikle Arnavutluk ve Yugoslavya’ya
yönelik aç›klamalar› bölgenin tedirginli¤ini artt›r›c› bir faktör olmufltu.