ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

68 Türk D›fl Politikas›-I
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SORU
D‹KKAT
SIRA S‹ZDE
Cumhuriyet’in SIRA ilk S‹ZDE y›llar›nda Türk - ‹ngiliz iliflkilerinde belirleyici olan konu neydi?
Türk-Frans›z ‹liflkileri
Fransa, Osmanl› DÜfiÜNEL‹M Devleti zaman›nda di¤er pek çok devlet gibi baz› ekonomik ve
kültürel imtiyazlara sahipti. Türkiye Cumhuriyeti ise kuruluflundan itibaren bu imtiyazlar›
sona SORU erdirmek ve ekonomiyi kendi denetimi alt›na almak arzusundayd›.
Fransa’n›n elde etti¤i ekonomik imtiyazlar› kaybetmek istememesinden dolay› Türkiye
ile baz› sorunlar yaflamaya bafllad›. Örne¤in, bir Frans›z flirketi taraf›ndan iflletilen
Adana-Mersin Demiryolu Hatt› ve tesisleri Türkiye taraf›ndan sat›n al›nmak
D ‹KKAT
isteniyordu. Fransa’n›n önceleri fliddetle itiraz etti¤i bu istek, 1929 y›l›n›n Ocak-Haziran
döneminde SIRA S‹ZDE iki ülke aras›nda yap›lan görüflmeler sonucu Türkiye’nin lehine
sonuçland›r›ld›.
Bu dönem içerisinde Türk-Frans›z iliflkilerinde sorun olan konulardan biri de
Frans›z okullar› ile ilgiliydi. Özellikle Türkiye’nin 1924-1926 y›llar› aras›nda e¤itim
konusunda yeni düzenlemelere gitmesi ve di¤er yabanc› okullarda oldu¤u gibi tarih
ve co¤rafya derslerinin Türkçe ve Türk ö¤retmenler taraf›ndan verilmesi zorunlulu¤unu
getirmesi, SIRA S‹ZDE‹ngiltere gibi Fransa’n›n da itiraz›na yol açt›. Ancak Türkiye’nin
K ‹ T A P
bu konuya tamamen bir iç mesele olarak bakmas› ve bu konuda gösterdi¤i kararl›
tutum Frans›z okullar›nda da ilgili yönetmeli¤in uygulanmas›n› sa¤lad› ve sorunun
büyümesinin önüne geçti.
TELEV‹ZYON
DÜfiÜNEL‹M
Türk - Frans›z iliflkilerinin oldukça hareketli oldu¤u bu dönemde iki ülkeyi
karfl› karfl›ya SORU getiren sorunlardan bir di¤eri ise “Bozkurt-Lotus Davas›” oldu.
Türk Hükümeti’nin ‹NTERNET Frans›z bayrakl› Lotus gemisi ve Türk bayrakl› Bozkurt flilebinin
2 A¤ustos 1926’da çarp›flmalar› sonucu sekiz Türk denizcinin ölmesi üzerine
iki geminin de kaptan›n› tutuklamas› krize yol açt›. Bunun üzerine Frans›z
D‹KKAT
Hükümeti, Türklerin bu konuda yetkili olmad›¤›n› öne süren bir itirazda bulundu
ve konuyu La Haye Uluslararas› Daimi Adalet Divan›’na götürdü. Divan, 7
SIRA S‹ZDE
Eylül 1927’de Türkiye’nin lehinde karar vererek bu konuda Türkiye’nin hakl›l›-
¤›n› beyan etmifl ve bu sorun da büyümeden kapanm›flt›. (Sönmezo¤lu, 2011:
272-274)
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
SIRA S‹ZDE
TELEV‹ZYON
DÜfiÜNEL‹M
3
Bozkurt-Lotus SORU Davas›’n› La
Haye ‹NTERNET Daimi Adalet
Divan›’nda ünlü Adalet
Bakan› D‹KKAT Mahmut Esat Bey
savundu. Atatürk Soyad›
Kanunu ç›kt›¤›nda Mahmut
Esat Bey’e Bozkurt soyad›n›
verdi.
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
TELEV‹ZYON
‹NTERNET
Bozkurt-Lotus K ‹ Davas›’nda T A P taraflar›n savunmalar› için flu kayna¤› önerebiliriz: Bozkurt-Lotus
Davas›, (Yay›na Haz›rlayanlar: Mustafa Balç›o¤lu vd.) Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m,
2003.
TELEV‹ZYON
Bu dönemin önemli sorunlar›ndan bir baflkas› da Osmanl›’dan kalan borçlar
meselesiydi. Bu borçlar pek çok ülkeyi ilgilendirmekle birlikte bu konu en çok
Fransa ile gündeme gelmiflti. Esas›nda Lozan Bar›fl Antlaflmas›’nda çeflitli maddeler
ile düzenlenen ‹NTERNET borçlar meselesi, Türkiye ve Fransa aras›nda 1928 y›l›na kadar gündemde
kalm›flt›. 13 Haziran 1928 tarihinde Paris Büyükelçisi Fethi Okyar ile Duyun-u
Umumiye temsilcisi aras›nda bu konu ile ilgili olarak bir anlaflma yap›ld›.
Antlaflma Türkiye’nin Fransa’ya ödeyece¤i tutar ve taksitleri belirlemekteydi. ‹lk
taksiti zaman›nda ödeyen Türkiye, 1929 y›l›nda tüm dünyay› sarsan ekonomik bunal›m›n›n
etkisiyle ödeme sorunu yaflamaya bafllad›. 25 Kas›m 1930’da ise Osmanl›
Bankas›’na T6.000.000 k⤛t para yat›rarak ödemeleri durdurdu¤unu aç›klad›.
Bunun üzerine Türkiye, Fransa’dan ekonomisinin durumunu çok fazla etkilemeyecek
yeni bir ödeme plan› talep etti. ‹ki taraf aras›nda sürdürülen görüflmeler sonunda
22 Nisan 1933 tarihinde ödemeler konusunda Türkiye’nin lehine baz› dü-