ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

210 Türk D›fl Politikas›-I
tarihinde ABD Baflkan› George Bush “Bir milyon Ermeni’nin kurban verildi¤i katliam›n
75. Y›ldönümünde bunu anma günü olarak kabul edenlere kat›lmak istedi¤ini”
belirten bir aç›klama yapm›flt›r. Bu ifadeden Türkiye rahats›zl›¤›n› ifade
edip ABD’yi elefltirirken Ermeni taraf› da “soyk›r›m” ifadesinin kullan›lmamas›ndan
duydu¤u memnuniyetsizli¤i her zaman dile getirmifltir (Uzgel, 2004:62-64). Burada
ABD’nin Ermeni meselesini farkl› amaçlar do¤rultusunda Ermeniler ve Türkiye için
önemli bir siyasal kart olarak kulland›¤› söylenebilir.
ABD ile 1980’li y›llarda ortaya ç›kan sorunlardan biri de Kürt sorunu olmufltur.
PKK’n›n 1984’te bafllad›¤› eylemlerini 80’li y›llar›n ikinci yar›s›nda yo¤unlaflt›rmas›
ile Türkiye’nin özelikle Güneydo¤u Anadolu ve Do¤u Anadolu’da giriflti¤i mücadelenin
yöntemleri ABD taraf›ndan zaman zaman elefltirilmifltir. Kürtleri genelde
bir az›nl›k olarak gören ABD siyaseti, Kürtlerin dil ve kültürel haklar›n›n verilmesini
istemifl, Türkiye’ye yap›lacak askerî yard›mlar gündeme geldi¤inde bu konu
üzerinden yard›mlar konusunda s›n›rlamalara gidilebilece¤i söylenmifl, hatta bu
yard›mlar Kongre’de engellenmeye çal›fl›lm›flt›r. ABD’nin bu tavr›nda ülke kamuoyunda
etkisi olan Uluslararas› Af Örgütü (Amnesty International) ve ‹nsan Haklar›
‹zleme (Human Rights Watch) gibi örgütlerin Türkiye’deki insan haklar› ihlallerine
iliflkin raporlar› önemli bir etki yaratm›fl, Türkiye’ye silah sat›m›n›n bu yüzden
engellemesi için çaba harcam›flt›r. Ancak flunu belirtmek gerekir ki ABD ayn›
dönemde bu insan haklar› ve demokrasi söylemine ra¤men ne demokrasiyi sekteye
u¤ratan 12 Eylül darbesine karfl› ne de sonraki süreçte s›kça insan haklar› ihlali
flikayetleri ile gündeme gelen askerî yönetime karfl› bir giriflimde bulunmufltur.
ABD’nin bu politikas›, So¤uk Savafl döneminin koflullar› ve ABD ç›karlar›n›n öncelikli
tutulmas› ile aç›klanabilir. ABD ile Türkiye aras›nda en çok sorun yaratan alan
ise Kürtler konusu olmufltur. Özellikle ‹ran-Irak savafl› sonras› bölgede oluflan bofllu¤u
Kürtler üzerinden doldurmak ve bölgede ç›karlar› do¤rultusunda bir denge
oluflturmak isteyen ABD için zaman zaman PKK da önemli bir rol oynam›flt›r. ABD
diplomatlar› bu dönemde, PKK mensuplar›na 1949 Cenevre Sözleflmesi’ne uygun
olarak “Savafl Hukuku” kurallar›n›n uygulanmas›n›, 1975 Helsinki Nihai Senedine
göre Kürtlere az›nl›k haklar›n›n verilmesini istemifltir. ABD’nin Kürt liderler Celal
Talabani ve Mesut Barzani ile görüflmeleri yan›nda PKK ile de iliflki içinde olmas›
Türkiye’nin tepkisine sebep olmufltur. Tüm bunlara ra¤men, Kürt sorunu Türk-
ABD iliflkilerinde sorunlar yaratsa da ciddi bir t›kanma yaratmam›flt›r. Zaman zaman
yaflanan sorunlar hatta krizlere ra¤men K›br›s Harekât› sonras› uygulanan ambargonun
kalmas›ndan sonraki sürece bak›ld›¤›nda, 1980’li y›llarda Türk-ABD iliflkilerinin
eskiye göre daha iyi bir düzeyde oldu¤unu söylemek yanl›fl olmayacakt›r
(Uzgel ,2004:.66-69).
Türkiye ve NATO ‹liflkileri
Türkiye, So¤uk Savafl boyunca, Sovyetlerle en uzun s›n›ra sahip olma ve örgüt
içindeki en büyük ikinci askerî güç olma vasf›yla NATO içinde her zaman önemli
bir ülke olmufltur. 1980-1990 döneminde, NATO stratejisindeki de¤iflikler, Türk-
Yunan iliflkileri, nükleer silah politikas› ve Türk d›fl politikas›ndaki de¤iflim Türkiye’nin
örgütle olan iliflkilerinde belirleyici olmufltur.
NATO’nun 1967’de Sovyetlere karfl› “Esnek Karfl›l›k” politikas›n›n en çok tedirgin
etti¤i ülkelerden birisi Sovyetlerle en uzun s›n›ra sahip NATO üyesi ülke
olan Türkiye olmufltur. Böyle bir esneklik politikas›n›n uygulanabilirli¤i için Türk
ordusunun modernize edilmesi ve konvansiyonel silahlarla daha iyi donat›lmas›
gerekti¤inden Türkiye bunu NATO ve ABD’ye s›kl›kla bildirmifl, ancak hiçbir za-