ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

7. Ünite - 1970-1980 Dönemi Türk D›fl Politikas›
191
bu yak›nl›¤›na ra¤men, Yunanistan’›n K›br›s sorununu uluslararas› platforma tafl›-
ma giriflimlerine ise karfl› ç›km›flt›r. Sovyetlerin silahtan ve askerî üslerden ar›nd›-
r›lm›fl K›br›s iste¤inin uluslararas› platformda gündemi iflgal etmemesi için olay›n
garantör ülkeler aras›ndaki diplomatik müzakerelerle çözülmesi de ‹ngiltere’nin
savundu¤u bir politika olmufltur. Çünkü ‹ngiltere için en önemli konu adadaki
mevcut statüsünü korumakt›r. Türkiye’nin ikinci harekât› gerçeklefltirmesine tepki
gösteren, harekât sonras› dönemde adaya gönderilen Türk göçmenlerin kuzeye
ç›kmalarn›› engellemeye çal›flan ‹ngiltere, I. ve II. Cenevre Konferanslar›n›n düzenlenmesi
için çaba harcayan ülkelerin bafl›nda gelmifltir. Müdahale sonras› Cunta’n›n
devrilmesi, ard›ndan Makarios’un güvenli bir flekilde tekrar adaya dönmesini
sa¤layan da ‹ngiltere olmufltur. 1975 y›l›nda Türk taraf›, K›br›s Türk Federe Devleti’ni
kurdu¤unu aç›klad›¤›nda ‹ngiltere, K›br›s Rum Yönetimi’ni adan›n tek meflru
temsilcisi olarak gördü¤ünü belirtmifltir ve bunu farkl› platformlarda dile getirmifltir
(Sönmezo¤lu, 2006:281-283).
Türkiye-Avrupa ‹liflkileri
Johnson Mektubu ve K›br›s Bar›fl Harekât› sonras› ABD’nin uygulad›¤› ambargo
Türkiye’de sadece ABD eksenli bir d›fl politika yürütülmesinin sak›ncalar›n› ortaya
koymufl, Türkiye’nin Bat› Avrupa ve baflta Federal Almanya ile olan iliflkilerini gelifltirmesinde
etkili olmufltur. Bilindi¤i üzere 1968’de Yunanistan’da darbe ile yönetimi
ele geçiren Cunta yönetimi ile Bat› Avrupa ülkeleri ve AET’nin bu ülke ile iliflkileri
minimum seviyeye indirilirken Türkiye ile olan iliflkiler daha iyi bir seviyeye
yükselmiflti. Bunun en önemli göstergelerinden birisi Türkiye’nin Avrupa Ekonomik
Toplulu¤u (AET) ile 1971 y›l›nda imzalad›¤› ve 1973 y›l›nda yürürlü¤e giren
Katma Protokol’ün yap›lmas›d›r. Bu protokol, 1963 Ankara Anlaflmas›’n›n revize
edilmesi ve takvime ba¤lanmas› için yap›lm›fl bir “Ek Protokol” olarak da anlafl›labilir.
Burada amaç, Türkiye’nin AET ile gümrük birli¤ine geçiflinin esas ve koflullar›n›
belirlemek ve süreç içinde üyeli¤e haz›rlanmas›n› sa¤lamakt›r. Bu çerçevede
1973’te yürürlü¤e giren Katma (Ek) Protokol, 22 y›l içinde ( 1973+22= 1995) AET
ile Türkiye aras›nda gümrük birli¤inin tesisini öngörmüfl, bu takvime de uyulmufl
ve bilindi¤i üzere 31 Aral›k 1995 itibari ile Gümrük Birli¤i gerçekleflmifltir.
Ancak 1970’lerin bafllar›ndaki iyi iliflkiler özelikle Türkiye’nin K›br›s müdahalesi
ve di¤er ekonomik-siyasi sorunlar nedeni ile 1970’lerin ortas›ndan sonra aksamaya
bafllam›flt›r. Türkiye’deki ekonomik ve siyasi istikrars›zl›k artm›fl, Avrupa’y›
da etkileyen petrol krizi iki taraf›n taahhütlerini yerine getirmesinde güçlükler yaflanmas›na
neden olmufltur ve taraflar aras›nda iliflkiler arzulanan flekilde geliflememifltir.
Örne¤in Türkiye, Toplulu¤un yükümlülüklerini, verilen sözleri yerine getirmedi¤ini
öne sürerek 1976 y›l›nda Topluluk üyelerine uygulad›¤› gümrük indirimlerini
durdurmufltur. Daha da önemlisi 1960’lar›n bafllar›nda Türkiye’nin Bat› Avrupa
için en cazip özelliklerinden birisi olan “ifl gücü” transferi konusu, çok h›zl› biçimde
Türkiye’nin en önemli handikab› hâline gelmifltir. Bunda Avrupa’da ortaya
ç›kan iflsizlik, petrol krizinin yaratt›¤› durgunluk ve afl›r› milliyetçi-yabanc› düflman›
e¤ilimlerin artmas› etkili olmufltur. AET için Türkiye’ye yönelik aç›l›m, Katma
Protokol’de de sözü edilen Türklere “serbest dolafl›m” imkân› nedeni ile endifle yarat›r
bir hâl alm›flt›r.
Yunanistan’da 1968-1974 aras›nda yönetimi elinde tutan ve “Albaylar Cuntas›”
olarak bilinen askerî yönetimin y›k›lmas› ve yönetimin sivil iktidara geçmesi sonras›nda
Yunanistan demokratikleflme ve ekonomik kalk›nma bak›m›ndan AET ile iliflkilere
özel bir önem ve öncelik vermifltir. 1975 y›l›nda tam üyelik için Toplulu¤a