ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

164 Türk D›fl Politikas›-I
Johnson Mektubu, uzun y›llar Türkiye-ABD iliflkileri üzerinde etkili olmufltur.
Öncelikle, bu mektuptan sonra uzun bir süre Türkiye, K›br›s’a askerî müdahale
yapmay› düflünmemifltir. Jüpiter füze krizinden sonra bu mektupla
ABD’ye olan güven bir kez daha sars›lm›fl ve özellikle NATO’ya üyelik Türk kamuoyunda
daha yüksek sesle tart›fl›l›r olmufltur. Türkiye’nin çok yönlü bir d›fl
politika izlemesinde mektubun etkilerinin büyük oldu¤u söylenebilir. Keza
bundan sonra Türkiye, SSCB ve baflka ülkelerle alternatif iliflkiler gelifltirme
aray›fl›na girecektir. Öte yandan, Türkiye’nin ABD’nin her d›fl politika karar›na
hemen ve tam destek vermek konusunda bu mektupla birlikte bir geri ad›m att›¤›
kabul edilir. Bundan sonraki Türk d›fl politikas› daha reel politikaya dayal›
ve ülkenin ç›karlar›n›n daha ayr›nt›l› hesapland›¤› bir yöntemle belirlenmeye
çal›fl›lacakt›r.
Türkiye’deki Amerikan Varl›¤› ve Buna ‹liflkin Sorunlar
ABD ile yaflanan sorunlar yaln›zca d›fl politik kararlara iliflkin olarak ç›kmam›flt›r.
Türkiye’de bulunan ABD askerleri ve üsleri de Türkiye ile ABD aras›nda baz› sorunlara
yol açm›flt›r. ABD askerlerinin üslerden ald›¤› gümrüksüz, yani vergisiz
mallar› Türkler’e belirli kârlarla satmalar› ve bunun yeni bir kaçak piyasa oluflturmas›,
üslerde çal›flan Türk personelin ayr›mc›l›kla karfl›laflmas›, di¤er taraftan ülke
içinde ABD karfl›t› e¤ilimlerin artmas› ve bunun Amerikan askerîne karfl› bir tepkiye
dönüflmesi bu sorunlardan baz›lar›d›r.
Keza, bu dönemde Türkiye içinde yükselen sol hareket, ABD’nin ve NATO’nun
Türkiye ile olan iliflkilerini çeflitli vesilelerle elefltirmeye bafllam›fl, bu da kamuoyundaki
tepkileri artt›rm›flt›r. Bütün bu rahatsz›l›klardan endifle duyan, 27 Ekim
1965’te iktidara gelen Süleyman Demirel hükûmeti, gerek rahats›zl›klar› gidermek
gerekse Amerikan askerlerinin Türkiye’deki statülerini bir netli¤e kavuflturmak ad›-
na Amerikal› yetkililerle görüflmeye bafllam›fl ve temelde ABD ile yap›lan ikili anlaflmalar›n
tek bir metinde toplanmas›n› hedefleyen bir çal›flma yap›lmaya
bafllanm›flt›r. Sonuçta 3 Temmuz 1969’da imzalanan Ortak Savunma ‹flbirli¤i Anlaflmas›’yla
belli bafll› noktalar hükme ba¤lanm›flt›r. Buna göre Türkiye’deki ABD
üslerinden bir baflka ülkeye düzenlenecek sald›r›larda üslerin kullan›m› Türk taraf›n›n
iznine ba¤lanm›fl, bu üslerin mülkiyetinin Türkiye’ye ait oldu¤u kabul edilmifl,
üslerin Türk makamlar›nca denetlenebilmesinin önü aç›lm›fl ve gerekti¤inde
bunlar›n kullan›m›n›n Türk taraf›nca s›n›rland›r›labilece¤i öngörülmüfltür (Bölükbafl›,
2001:697).
Bu dönemde ABD’nin Türkiye’ye yapt›¤› ekonomik ve askerî yard›mlar devam
etmifltir. Ekonomik yard›mlarda büyük ölçüde bir azal›fl görülse de Türkiye’nin
SSCB ile yak›nlaflabilece¤i endiflesi bu yard›mlar›n kesilmesinin önüne geçmifltir.
Askerî yard›mlar ise bir önceki dönemdeki düzeyde devam etmifl ancak ABD,
Türkiye’nin bu yard›mlar› kara ordusunu güçlendirmesi için kullanmas›nda ›srar
etmifltir.
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
2
Türkiye ile ABD SIRA aras›ndaki S‹ZDE iliflkilerin eskisine göre so¤uma nedenlerini inceleyiniz.
DÜfiÜNEL‹M
SORU
SORU
D‹KKAT
D‹KKAT
SIRA S‹ZDE
SIRA S‹ZDE